Indonezja. Warunki naturalne
 
Encyklopedia PWN
Indonezja. Warunki naturalne
Ukształtowanie powierzchni. W skład Indonezji wchodzi ok. 13,7 tysiąca wysp; 9/10 powierzchni stanowią Sumatra, Kalimantan (indonezyjska część Borneo), Celebes, Jawa i  zachodnia część Nowej Gwinei; największe wyspy, oprócz Celebesu, znajdują się na szelfie kontynentalnym; Celebes, Małe Wyspy Sundajskie (Bali, Sumbawa, Flores, Sumba) i Moluki wznoszą się stromo z głębokich mórz (do wysokości ponad 3000 m); najwyższe szczyty: Kerinci, 3805 m (na Sumatrze) i Jaya, 5030 m (Papua); na Sumatrze i Kalimantanie wielkie niziny aluwialne silnie zabagnione; wyspy Archipelagu Malajskiego należą do pacyficznego systemu alpidów azjatyckich; ruchy górotwórcze trwają tu do czasów obecnych, o czym świadczą liczne trzęsienia ziemi i działalność wulkaniczna; z ok. 400 wulkanów 100 jest czynnych; najbardziej katastrofalne wybuchy: 1883 Krakatau (powstała potężna fala zatopiła 36 tysięcy osób na wybrzeżach Jawy i Sumatry), 1963 Agung (zginęło 12 tysięcy osób na Bali).
Klimat. Klimat równikowy wybitnie wilgotny, tylko na Małych Wyspach Sundajskich podrównikowy wilgotny; średnia temperatura miesięczna na nizinach 25–28°C (maksymalna do 35–37°C), na wyżynach 21–23°C, w górach poniżej 20°C (na wysokości ponad 1500 m możliwe spadki do –35°C); średnia roczna suma opadów 2000–3000 mm, na dowietrznych stokach gór Kalimantanu, Jawy i Sumatry do 4000–6000 mm, na południowym wschodzie Jawy i w południowej części Małych Wysp Sundajskich 1200–1800 mm (lokalnie mniej); na większej części obszaru opady w zasadzie całoroczne, z maksimum od września do czerwca na Kalimantanie i Jawie, do grudnia na Sumatrze, od grudnia do lutego na Celebesie, od listopada do marca na Małych Wyspach Sundajskich (od maja–czerwca do października bardzo skąpe); pod koniec lata i jesienią częste cyklony tropikalne; wilgotność powietrza do 95%.
Wody. Większość rzek Indonezji jest zasilana deszczami i zasobna w wodę. Najbardziej rozbudowaną sieć rzeczną ma Borneo, gdzie z górzystego wnętrza wyspy rzeki spływają promieniście do mórz: Jawajskiego (Katingan, Barito), Celebes (Kajan) i Południowochińskiego (Kapuas, długość 1150 km), oraz region Papua (Digul, Baliem, Mamberamo). Większe cieki Sumatry odprowadzają wody z gór Barisan ku cieśninie Malakka (Rokan, Kampar) i Morzu Jawajskiemu (Musi i Hari). Najdłuższą rzeką Jawy jest Solo. Nieliczne jeziora są najczęściej pochodzenia tektonicznego lub wulkanicznego; największe — Toba (1,9 tysiąca km2), wypełnia rozległą kalderę na północy Sumatry. We wschodniej Sumatrze oraz w południowych częściach Borneo i regionu Papua występują rozległe bagniska; w Górach Śnieżnych w Papui — 2 małe lodowce: Meren i Carstensz.
Świat roślinny. Lasy pokrywają ok. 60% powierzchni Indonezji, stanowią one naturalną roślinność Sumatry, zachodniej Jawy, Borneo, Celebesu, Moluków i regionu Papua; charakteryzują się największą na świecie różnorodnością gatunków roślin (ponad 35 tysięcy gatunków, w tym wiele gatunków drzew, paproci drzewiastych, lian i epifitów); na wschodniej Jawie i Małych Wyspach Sundajskich przechodzą one w lasy zwrotnikowe (z drzewem tekowym) zrzucające liście w porze suchej; w warstwie krzewów częste są bambusy; na podmokłych nizinach rosną nieco uboższe lasy bagienne. W górach Sumatry i Timoru występują lokalnie sawanny z zaroślami krzaczastymi; na wysokości 1500–2000 m n.p.m. — lasy górskie z gatunku klimatu umiarkowanego (m.in. dęby), obfitujące głównie w epifity (zwłaszcza mchy), powyżej 2000 m n.p.m. drzewa przyjmują postać karłowatą, wyżej — łąki alpejskie. Specyficzną formację roślinną tworzą trawy zwane alang alang (m.in. na północnej Sumatrze). Wybrzeża Sumatry, Borneo, region Papua porastają lasy namorzynowe i zarośla palmy nipa. Pierwotna roślinność Indonezji częściowo uległa zniszczeniu; jej miejsce zajęły uprawy lub wtórne zbiorowiska trawiaste i zarośla bambusów.
Świat zwierzęcy. Fauna dużych wysp typowa dla krainy orientalnej: słoń indyjski, nosorożce — sumatrzański i jawajski, tapir malajski, sambar indyjski, gatunek dzikiego bydła — banteng, tygrys, lampart, pantera mglista, dziki pies — cyjon, orangutan, różne gatunki gibonów i inne małpy, lotokot, z ptaków — gatunki bardzo ozdobne: dzikie kury, kuropatwa koroniasta (Rollulus roulroul), argus malajski, z gadów m.in.: pytony, kobry, warany, mała jaszczurka — smok latający, z płazów — żaby latające (Rhacophorus). Duże gatunki zwierząt są rozmieszczone lokalnie, np. lampart tylko na Jawie, tapir tylko na Sumatrze, liściożerna małpa — nosacz tylko na Borneo. Na mniejszych wyspach liczne endemity: na Celebesie 2 karłowate bawoły anoa — górskie (Bubalus quarlesi) i nizinne (Bubalus depressicornis), świnie — babirussa i celebeska (Sus celebensis), 3 gatunki makaków, 2 gatunki wyraków; na wyspie Flores i pobliskim małym archipelagu największa żyjąca jaszczurka — waran z Komodo.
Ochrona środowiska naturalnego. Największe zagrożenie dla środowiska przyrodniczego stwarza masowy wyrąb lasów równikowych na Borneo, Sumatrze i Celebesie; co roku ich areał zmniejsza się o ok. 12 tysiąca km2; na Jawie i Małych Wyspach Sundajskich prawie cała pierwotna roślinność uległa zniszczeniu, miejsce jej zajęły uprawy lub wtórne zbiorowiska trawiaste i zarośla bambusów. Tereny chronione o łącznej powierzchni 3 mln ha; największe parki narodowe: Gunung Leuser i Bukit Barisan Selatan (na Sumatrze), Tanjung Puting i Kutai (na Borneo). W Indonezji znajdują się 32 parki narodowe (w tym 7 rezerwatów biosfery); łącznie tereny chronione zajmują ok. 10% powierzchni kraju.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Sumatra, osada i port Sibolga (Indonezja)fot. E. Dziuk/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia