Cypr. Historia

Cypr. Historia.

W starożytności (II tysiąclecie p.n.e.) Cypr był kolonizowany przez Egipcjan, następnie Greków i Fenicjan. W VIII w. p.n.e. stanowił protektorat Asyrii, od VI w. podlegał Persji, krótko należał do państwa Aleksandra III Wielkiego, potem Ptolemeuszów egipskich. Od poł. I w. p.n.e. stanowił część cesarstwa rzymskiego, od końca IV w. n.e. — bizantyńskiego. Od VII do połowy X w. stał się obiektem walk bizantyńsko-arabskich. W 1191 krzyżowcy podbili wyspę i utworzyli Królestwo Cypryjskie, którym dynastia Lusignanów. Na wyspie wprowadzono rządy feudalne, wspierano katolicyzm, podczas gdy mieszkańcy wyspy byli prawosławni. W XIII i XIV w. Cypr stanowił ważny punkt oporu i wsparcia dla chrześcijańskich księstw Syrii w walce z egipskimi Mamelukami. W XIV w. wzrosło jego znaczenie w handlu lewantyńskim, w którym rywalizowały Genua i Wenecja. Ta druga 1489 przejęła Cypr. Po tureckiej aneksji 1570 zniesiono feudalny system zależności, zezwalając ludności na swobodę praktyk religijnych, co sprawiło, że w następnych wiekach biskupi prawosławni osiągnęli ogromne wpływy. Jednak coraz wyższe podatki nakładane na mieszkańców Cypru wywoływały powtarzające się buntów. W 1821, gdy wybuchło ogólnogreckie powstanie, Turcy oskarżyli duchowieństwo o sprzyjanie powstańcom, urządzili masakrę chrześcijan w Nikozji, skonfiskowali dobra kościelne i spowodowali upadek biskupstw.

W 1878 mocarstwa europejskie zmusiły sułtana do oddania Cypru pod kontrolę brytyjską, 1914 Wielka Brytania anektowała wyspę, co potwierdził formalnie traktat lozański z 1923 (od 1925 status kolonii). W latach 30. XX w. na Cyprze wybuchły zamieszki antybrytyjskie, żądano samorządu, jednak większą popularność zdobywała idea zjednoczenia (Enosis) z Grecją. W 1950 arcybiskup Makarios III został głową cypryjskiego Kościoła prawosławnego i stanął na czele ruchu na rzecz Enosis. W 1955 powstała Cypryjska Organizacja Wyzwolenia Narodowego (EOKA), której celem była walka zbrojna o wyzwolenie Cypru spod rządów brytyjskiego i przyłączenie do Grecji. Stosowała metody terrorystyczne, atakowała obiekty administracji brytyjskiej, czego rezultatem było wprowadzenie stanu wyjątkowego. Jednocześnie zaostrzył się konflikt między grecką i turecką grupą etniczną, a uczestniczyły w nim aktywnie Grecja i Turcja.

Po serii długotrwałych rozmów (1960) Grecja, Turcja i Wielka Brytania zostały gwarantami niepodległości Republiki Cypryjskiej (m.in. z prawem utrzymywania na wyspie kontyngentów wojskowych). Prezydentem został arcybiskup Makarios III, wiceprezydentem — przedstawiciel ludności tureckiej. Od 1960 Cypr należy do ONZ. Konstytucja z 1960 określała zasady współżycia mieszkańców obu narodowości, jednak 1963 doszło do otwartych walk między nimi — 1964 ONZ wysłała na Cypr swoje wojsko. Negocjacje między przedstawicielami obu grup narodowych trwały latami i nie przyniosły widocznych skutków. W 1974 doszło na Cyprze do zamachu stanu dokonanego z poduszczenia greckiego rządu „czarnych pułkowników”, rząd turecki odpowiedział desantem wojska, które zajęło północną część wyspy. Interwencja ONZ i negocjacje nie przyniosły rezultatu. W 1975 zostało proklamowane Federalne Państwo Tureckiej Republiki Cypryjskiej w części Cypru okupowanej przez wojsko tureckie. Po śmierci Makariosa III prezydentem Cypru został S. Kiprianu, przywódca prawicowej Partii Demokratycznej (do 2003). W latach 80. wojska ONZ nadzorowały wymianę uchodźców, liczne konferencje i negocjacje nie przyniosły rozwiązania problemu. W 1983 ONZ wezwała Turcję do wycofania swoich wojsk z Cypru, strona turecka odpowiedziała utworzeniem z Federalnego Państwa Tureckiej Republiki Cypryjskiej — Republiki Tureckiej Cypru Północnego z prezydentem R. Denktaşem i rządem tymczasowym. Proklamowanie separatystycznego państwa Turków cypryjskich zostało potępione przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Państwo to zostało uznane jedynie przez Turcję. Pomimo prób mediacji ONZ problem cypryjski nadal znajduje się w impasie, a podział wyspy utrwala się. Sprowadzanie osadników z Turcji powoduje zmiany w proporcjach demograficznych ludności Cypru. W latach poprzedzających wstąpienie Cypru do UE podjęto najpoważniejszą próbę zjednoczenia wyspy (tzw. plan Annana). Projekt przewidujący powstanie państwa konfederacyjnego, przyjęty przez Turków, odrzucili Grecy cypryjscy. W rezultacie w 2004 do UE weszła tylko grecka Republika Cypryjska. Wybory parlamentarne 2006 wygrała ponownie koalicja centrolewicowa, rządząca od 2001. W części tureckiej 2005 doszło do zmiany partii rządzącej i prezydenta, po raz pierwszy od podziału wyspy. Wybór przedstawiciela lewicy D. Christofiasa (II 2008) na prezydenta Republiki Cypryjskiej umożliwił na odwilż w stosunkach wewnątrzcypryjskich. 1 I 2008 Republika Cypryjska wprowadziła do obiegu euro.

Botticelli Sandro, Narodziny Wenus , 1485 — Florencja, Galleria degli Uffizi