Benin. Historia

Benin. Historia.

Na terytorium obecnego Beninu od XIII w. zaczęły napływać ludy Adża, które założyły tu kilka państewek, początkowo na wybrzeżu (Allada i Ouidah), później w głębi lądu Dahomej. W XV w. pojawili się Portugalczycy, od XVII w. — Francuzi, Anglicy i Niemcy, którzy budowali oni na wybrzeżu forty i zakładali faktorie. Państewka ludu Adża utrzymywały ożywione kontakty handlowe z Europejczykami, głównie sprzedawały niewolników (stąd nazwa Wybrzeże Niewolnicze). W 2. połowie XVII w. najpoważniejszą siłą polit. w tym rejonie Afryki stał się Dahomej — 1724–34 jego władca, Agadża, podporządkował sobie Alladę i Ouidah oraz inne państewka ludu Adża, uzyskując bezpośredni dostęp do wybrzeża; zmonopolizował faktycznie kontakty z kupcami europejskimi. W ciągu XVIII w. Dahomej prowadził wiele wojen z sąsiadami, zdobywając niewolników i stał się ich głównym dostarczycielem w handlu transatlantyckim. Od połowy XIX w. wskutek zakazu handlu niewolnikami uległy zmianom podstawy gospodarki Dahomeju; niewolników zatrudniano na plantacjach władcy (eksport oleju palmowego).

W 1851 podpisano traktat handlowy z Francuzami, którzy 1857 utworzyli placówkę w Grand Popo, a 1890 zawarli w Ouidah traktat z Behanzinem (ostatnim władcą państwa) o ustanowieniu protektoratu francuskiego nad Porto Novo i Kotonou. Podejmowane przez Behanzina próby przeciwstawienia się dalszej ekspansji Francji doprowadziły 1892 do zorganizowania przeciwko niemu karnej ekspedycji, która pokonała armię Dahomeju. W 1894 Dahomej wraz z podległymi mu państwami Alladą, Porto Novo i pomniejszymi władztwami — stał się kolonią, a 1904 wszedł w skład Francuskiej Afryki Zachodniej. W czasach kolonialnych stosunkowo nieźle rozwinęło się szkolnictwo, dzięki czemu powstała dość liczna wykształcona elita. W 1915 i 1923 wybuchły 2 antyfrancuskie powstania. Po II wojnie światowej, podobnie jak w wielu innych krajach afrykańskich, narastały ruchy wyzwoleńcze. W 1957 Francja była zmuszona dopuścić do udziału w rządzie przedstawicieli ludności afrykańskiej, a 1958 uznać Dahomej za autonomiczną republikę w ramach Wspólnoty Francuskiej. 1 VII 1960 została ogłoszona pełna niepodległość.

Pierwszy prezydent kraju, H. Maga, został obalony przez wojskowych już X 1963. Przez następnych dziewięć lat doszło jeszcze do kilku zamachów stanu. Po kolejnym przewrocie X 1972, do władzy doszedł mjr M. Kérékou, który XI 1974 ogłosił obowiązywanie w kraju ideologii marksistowskiej, przeprowadził nacjonalizację najważniejszych przedsiębiorstw i banków. 30 XI 1975 Dahomej przyjął nazwę Ludowa Republika Beninu, powołano Partię Ludowej Rewolucji jako jedyną legalnie funkcjonującą, z Kérékou jako przewodniczącym; znacjonalizowano szkolnictwo, zmieniono system prawny. W 1980 Kerekou został prezydentem. Plany rozwoju produkcji rolnej poniosły fiasko z powodu kilkuletniej suszy, co zmusiło władze do szukania pomocy za granicą; otrzymana pomoc pozwoliła władzom Beninu na kontynuację dotychczasowej polityki. Trwające załamanie gospodarcze i wynikłe stąd niepokoje społeczne wymusiły 1989 zapowiedź odejścia od dotychczasowej polityki w kraju. Po wprowadzeniu 1990 systemu wielopartyjnego zaczęły powstawać nowe partie polityczne, z nazwy państwa usunięto określenie „Ludowa”. Pierwsze wolne wybory 1991 wygrał N. Soglo, przywódca sojuszu 3 nowo powstałych partii p.n. Związek na rzecz Zwycięstwa Odnowy Demokracji (MNDD). Brak poprawy sytuacji ekonomicznej kraju był przyczyną klęski wyborczej Soglo w wyborach prezydenckich 1996, w których zwyciężył były wojskowy dyktator marksistowski — Kérékou (reelekcja 2001). 1999–2003 rządził gabinet koalicyjny, partii proprezydenckiej i opozycji. W wyborach 2006 zwyciężył liberalny ekonomista Yayi Boni (reelekcja 2011). Benin stał się rzadkim w Afryce przykładem udanego przejścia od dyktatury do demokracji.