Normandzkie, Wyspy
 
Encyklopedia PWN
Normandzkie, Wyspy, ang. Channel Islands Wymowa, fr. Îles Normandes,
grupa brytyjskich wysp w cieśninie La Manche, na zachód od wybrzeża Półwyspu Normandzkiego (Francja);
dependencje Korony brytyjskiej; główne wyspy Jersey, Guernsey, Alderney i Sark; powierzchnia 194 km2; 152 tys. mieszkańców (2002); ludność posługuje się dialektem normańsko-francuskim; wyspy zbudowane z granitów i gnejsów; wzniesienia do wysokości 148 m (na wyspie Jersey); klimat umiarkowany ciepły morski; roczna suma opadów ok. 800 mm, większość od listopada do stycznia; rozwinięta turystyka i usługi finansowe; intensywna uprawa kwiatów i warzyw (pomidory, wczesne ziemniaki) oraz hodowla bydła mlecznego (rasa jersey); główne miasta Saint Helier (na Jersey) i Saint Peter Port (na Guernsey).
Ustrój polityczny. Wyspy Normandzkie stanowią dependencje, tj. terytoria zależne Korony brytyjskiej; ich suwerenem jest monarcha brytyjska, ale wyspy nie są częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; dzielą się na 2 zarządzane odrębnie okręgi (ang. bailiwicks): Jersey i Guernsey. W każdym z nich monarchę reprezentuje zastępca gubernatora, który jest też naczelnym dowódcą wojsk; sprawy zagraniczne i obrony są w gestii władz brytyjskich; sprawy administracji, sądownictwa, gospodarki, finansów, zdrowia, oświaty — w kompetencji lokalnych organów władzy. W każdym z okręgów istnieje parlament (Stany, z wyborów powszechnych) i sąd królewski — obu organom przewodniczy bajlif, mianowany przez Koronę; ustawodawstwo Stanów wymaga sankcji monarszej. Lokalne władze, niższego szczebla, mają też należące do okręgu Guernsey wyspy: Alderney (prezydent i wybieralne Stany) i Sark (dziedziczny pan — Seigneur, i parlament — Chief Pleas). Na Wyspach Normandzkich nie ma partii politycznych.
Historia. Od X w. Wyspy Normandzkie należały do księstwa Normandii, które w wyniku wyprawy 1066 ks. Wilhelma Bastarda (Wilhelm I Zdobywca) zostało połączone osobą wspólnego władcy z Anglią. Po utracie 1204 przez króla angielskiego, Jana bez Ziemi, panowania nad księstwem Normandii wyspy pozostały jedyną częścią księstwa pod panowaniem królów Anglii; otrzymały potwierdzenie zachowania własnych praw, przywilejów i zwyczajów. Do XVI w., w toku wojen francusko-angielskich, poszczególne wyspy były niekiedy zajmowane przez Francję; 1781 odparto atak francuski na Jersey. Na początku II wojny światowej ewakuowano część ludności; VII 1940–9 V 1945 wyspy były pod okupacją niemiecką (nierzadkie przypadki kolaboracji). W 2. połowie XX w., dzięki niskim podatkom, Wyspy Normandzkie stały się centrum finansów; nie należą do UE.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia