Afryka. Historia. Starożytność

Afryka. Historia. Starożytność.

Najstarsza cywilizacja afryk. powstała w Egipcie ok. IV tysiącl. p.n.e. (Górny i Dolny Egipt); po zjednoczeniu (ok. 3000 p.n.e.) Egipt stał się jednym z gł. ośrodków gosp. i kult. antycznego świata. Ekspansja egipska sięgnęła Nubii i Etiopii, a drogą mor. nawet Somalii (kraina Punt); rządzony przez faraonów Egipt osiągnął bardzo wysoki poziom rozwoju gosp. i kult. (jego świadectwem stały się monumentalne budowle, m.in. piramidy). Od XI w. p.n.e. Fenicjanie zakładali wzdłuż wybrzeża Afryki Północnej faktorie handl. i kolonie, m.in. Utykę (ok. 1100) i Kartaginę (814). Kartagina stała się silnym państwem monopolizującym handel mor. w rejonie M. Śródziemnego, a jednocześnie rozwijającym rolnictwo, sadownictwo i hodowlę na ziemiach wydartych rodzimym Numidom. Konflikt interesów z Rzymem doprowadził do 3 wojen punickich, zakończonych klęską Kartaginy (146 p.n.e.) i zniszczeniem państwa. Ekspansja Rzymu doprowadziła w II i I w. p.n.e. do opanowania całego północnego wybrzeża Afryki, od dzisiejszego Maroka po Egipt, które stało się spichlerzem cesarstwa rzymskiego. W ciągu kilkuset lat rządów rzymskich nastąpiło ujednolicenie kultury i rozwój gospodarczy tego obszaru. W okresie rozwoju fenickich kolonii w Afryce Północnej na przeł. XII i XI w. p.n.e. powstało w Nubii państwo Kusz ze stolicą w Napacie, a potem w Meroe. W VIII w. p.n.e. władcy Kusz podbili Egipt, narzucając mu swoje panowanie (XXV dyn., zw. etiopską). Około 350 p.n.e. Kusz przestał istnieć podbity przez ludy zamieszkujące tereny północnej Etiopii, gdzie w I tysiącl. kształtowało się państwo Aksum, które wg miejscowej tradycji stanowiło kontynuację założonego ok. 1000 p.n.e. królestwa Saby (wywodzącego swe pochodzenie od państwa o tej samej nazwie w Arabii Południowej). W 333 n.e. władca Aksum, Ezana, przyjął chrześcijaństwo z rąk kapłanów bizant., co miało doniosłe znaczenie hist. i kulturowe. W VI w. Aksum było terenem wojen rel., a ostatecznie upadło w X w. po opanowaniu afryk. wybrzeży M. Czerwonego przez Arabów; w XII w. władzę objęła dyn. Zague, a od XIII w. zaczęła się na stałe dominacja ludu Amharów, Jykuno Amlak zaś ustanowił tzw. dyn. salomońską, która rządziła w Etiopii aż do 1974. Kres rzymskiej jedności Afryki Północnej położyło rozbicie cesarstwa 395 n.e.; przy jego wschodniej części pozostał Egipt, zachodnia część zaś została podbita 429 n.e. przez Wandalów (utworzyli państwo na terenach dawnej Kartaginy i Numidii). W 533 obszary te zajęło Bizancjum, którego dominacji położył kres arabski najazd w VII w.