Ewangelia
[gr. euaggélion ‘dobra nowina’]:
Ewangelia
Encyklopedia PWN
1) określenie radosnej wieści zawartej w Nowym Testamencie, czyli Dobrej Nowiny o Królestwie Bożym, głoszonej przez Jezusa, oraz Dobrej Nowiny o Jezusie Chrystusie, Zbawcy i Synu Bożym (kerygmat);
2) w Biblii i tradycji chrześcijańskiej dzieło mówiące o życiu Jezusa. Wyróżnia się E. kanoniczne i apokryficzne (apokryfy, II w. i później); greckie E. kanoniczne powstały niedługo po ukrzyżowaniu Jezusa, przy czym ok. 50 r. n.e. istniał już zapewne spisany zbiór nauk Jezusa, zaginiony w późniejszym czasie (tzw. źródło Q); ze źródła Q i z pierwszej, zredagowanej przed 70 r. Ewangelii Marka, korzystali, jak się uważa, autorzy Ewangelii Mateusza (powstała ok. 80–90 r.) i Ewangelii Łukasza (ok. 80–90 r.) — te 3 podobne do siebie E. nazywamy synoptycznymi; natomiast Ewangelia Jana (ok. 100) nawiązuje do niezależnej tradycji jerozolimskiej.
Jako gatunek literacki E. charakteryzuje: wpływ modelu biografii starożytnej, wykorzystanie przekazów o Jezusie z tradycji ustnej, obecność myśli teologicznej odzwierciedlającej wiarę w Jezusa jako Pana, Syna Bożego, Mesjasza i Zbawcę, planowa kompozycja posługująca się porządkiem chronologicznym w odniesieniu do głównych wydarzeń historych, systematycznym natomiast w odniesieniu do nauki i działalności Jezusa, a także dramatycznym rozwojem akcji.
E. są zasadniczym źródłem do poznania historii życia Jezusa. Istniały zarówno czynniki sprzyjające wiernemu zapisowi faktów historycznych w E. (np. żydowski zwyczaj uczenia się na pamięć nauk mistrzów, możliwość kontrolowania treści przekazów o Jezusie przez społeczność chrześcijańskiej i kolegium 12 apostołów), jak i czynniki mogące zmienić pierwotne brzmienie przekazów, np. literacka obróbka materiału, niedokładności przekładów z języka aramejskiego (którym posługiwał się Jezus) na grecki, późniejsze modyfikacje teologiczne. W ostatnich 2 stuleciach rozwinęła się krytyka historyczna E., której wielu przedstawicieli (D. Strauss, F.Ch. Baur, a zwłaszcza R. Bultmann) podważało lub negowało możliwość dotarcia do „Jezusa historycznego”. Współczesna biblistyka unika skrajności przyjmując, że główne dane o życiu Jezusa są znane, natomiast wiele szczegółów jest niepewnych, gdyż autorzy E. nie dążyli do protokolarnej dokładności w przedstawianiu faktów.
Jako gatunek literacki E. charakteryzuje: wpływ modelu biografii starożytnej, wykorzystanie przekazów o Jezusie z tradycji ustnej, obecność myśli teologicznej odzwierciedlającej wiarę w Jezusa jako Pana, Syna Bożego, Mesjasza i Zbawcę, planowa kompozycja posługująca się porządkiem chronologicznym w odniesieniu do głównych wydarzeń historych, systematycznym natomiast w odniesieniu do nauki i działalności Jezusa, a także dramatycznym rozwojem akcji.
E. są zasadniczym źródłem do poznania historii życia Jezusa. Istniały zarówno czynniki sprzyjające wiernemu zapisowi faktów historycznych w E. (np. żydowski zwyczaj uczenia się na pamięć nauk mistrzów, możliwość kontrolowania treści przekazów o Jezusie przez społeczność chrześcijańskiej i kolegium 12 apostołów), jak i czynniki mogące zmienić pierwotne brzmienie przekazów, np. literacka obróbka materiału, niedokładności przekładów z języka aramejskiego (którym posługiwał się Jezus) na grecki, późniejsze modyfikacje teologiczne. W ostatnich 2 stuleciach rozwinęła się krytyka historyczna E., której wielu przedstawicieli (D. Strauss, F.Ch. Baur, a zwłaszcza R. Bultmann) podważało lub negowało możliwość dotarcia do „Jezusa historycznego”. Współczesna biblistyka unika skrajności przyjmując, że główne dane o życiu Jezusa są znane, natomiast wiele szczegółów jest niepewnych, gdyż autorzy E. nie dążyli do protokolarnej dokładności w przedstawianiu faktów.
