Zwingli 
, ur. 1 I 1484, Wildhaus, zm. 11 X 1531, Kappel,
szwajcarski reformator religijny.
[cwı̣ŋli]
Ulrich (Huldrych) , ur. 1 I 1484, Wildhaus, zm. 11 X 1531, Kappel,
Zwingli Ulrich (Huldrych)
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 1 I 1484 w Wildhaus w wielodzietnej, zamożnej rodzinie chłopskiej. W 1498–1506 odbył uniwersyteckie studia filozoficzne w Wiedniu i teologiczne Bazylei. W pełni identyfikował się wówczas z humanizmem. Po kilkumiesięcznym kształceniu teologicznym 1506 przyjął święcenia kapłańskie i objął parafię w Glarus. Dwukrotnie pełnił wówczas funkcję kapelana papieskich oddziałów zaciężnych złożonych z jego rodaków podczas wypraw do Włoch. Nastawiło go to krytycznie do papiestwa oraz do możnych szwajcarskich, którzy trudnii się werbunkiem. Zwalczał kondotierską służbę Szwajcarów, uważał ją bowiem za szkodliwą, niemoralną i poniżającą dla obywateli kantonów szwajcarskich. Od 1516 był duszpasterzem w centrum pielgrzymkowym w Einsiedeln. W 1518 został mianowany kaznodzieją katedry w Zurychu. Pod wpływem M. Lutra przyjął reformacyjną naukę o usprawiedliwieniu z łaski Bożej przez wiarę i 1519 zaczął krytykować tradycyjną obrzędowość i teologię katolicką, popadając w konflikt z biskupem Konstancji. Datę objęcia przez Zwingliego probostwa w Zurychu uznaje się za początek Kościoła reformowanego. Po zwycięskiej dyspucie z J. Faberem 1523 (na którą przygotował i opublikował 67 tzw. konkluzji — Schlußreden) uzyskał wpływ na radę miejską i uniezależnił się od biskupa, zrywając ostatecznie z katolicyzmem. W tym czasie zaczął wydawać swoje reformacyjne dzieła: Commentarius de vera et falsa religione [‘o prawdziwej i fałszywej religii’] (1525) oraz komentarze biblijne. Dokonał reformy porządku kościelnego w Zurychu. W ramach przemian zniesiono też celibat księży. Sam Zwingli wziął już 1522 potajemny ślub z wdową, Anną z Reinhardów Meier-Knonau i 1524 ujawnił to małżeństwo. Brał również udział w wewnątrzprotestanckich sporach dotyczących z jednej strony poglądów tzw. marzycieli teologicznych (których krytykował w licznych polemikach), z drugiej natomiast zrozumienia Wieczerzy Pańskiej, głosząc — wbrew reformacji wittenberskiej (Luter) — tezę o symbolicznej obecności Chrystusa w sakramencie (m.in. dysputa w Marburgu 1529). Luter był przekonany o realnej obecności Boga podczas Eucharystii (wskazywał podczas dyskusji na napisane przez siebie kredą na stole słowa Chrystusa: „To jest ciało moje”). Zwingli zdecydowanie przeciwstawiał się anabaptyzmowi (anabaptyści). Był niesłychanie aktywny. Prowadził bogatą korespondencję, wygłaszał liczne kazania i wykłady teologiczne, polemizował z przeciwnikami, udzielał rad władcom. Reformacja w duchu Zwingliego rozszerzyła się w Szwajcarii, ale napotkała sprzeciw części kantonów, co wywołało wojnę domową, w czasie której 11 X 1531Zwingli zginął w bitwie pod Kappel. Następcą Zwingliego w Zurychu został jeden z jego najbliższych współpracowników J.H. Bullinger.
Rządy Zwingliego w Zurychu
Zwingli był jednym z twórców, obok J. Kalwina, ewangelicyzmu reformowanego (Kościół ewangelicko-reformowany). Dążył, podobnie jak Luter, do usunięcia z życia Kościoła wszelkich obyczajów i instytucji niemających uzasadnienia w Biblii. Jego przekonanie wynikało jednak przede wszystkim z racjonalnej analizy tekstu biblijnego, a nie z mistycznych uniesień, jak u Lutra. W czasie Świąt Wielkanocnych 1524 podano po raz pierwszy w Zurychu Komunię Świętą pod obiema postaciami z drewnianych pater i kielichów. W Zielone Święta tego samego roku usunięto z kościołów obrazy i relikwie, później nawet świece i ołtarze, znosząc także grę na organach (uznanych za papistowskie) i usuwając dzwony z wież kościelnych, gdyż dopatrywano się w tym skłonności zabobonnych lub bałwochwalczych, sprzecznych z drugim przykazaniem wg pierwotnego brzmienia Dekalogu („Nie czyń sobie obrazu rytego...” (Wj 20,4). Mszę zniesiono 1525. Uznawano wyłącznie symbol krzyża (ale już nie krucyfiks). Zwingli nakazał zlikwidować w Zurychu nawet śpiew wiernych. Śpiew przywrócono po jego śmierci, organy powróciły dopiero w XIX w.
Równocześnie starał się Zwingli egzekwować, to co uznawano za podstawy życia chrześcijańskiego. Zabronione zostały gry, biesiady, wszelki przepych w strojach, maskarady, karnawałowe swawole itp. Gospody i inne lokale zamykano o 21.00. Kto wiódł życie niezgodne z tymi zasadami, otrzymywał najpierw upomnienie od proboszcza, następnie — w obecności starszych zboru; gdy się mimo to nie poprawił, władza państwowa miała pozbawić go praw kościelnych i cywilnych. Wprowadzono ostrą karność także wśród duchowieństwa. Klasztory rozwiązano; ich majątki przeznaczono na cele oświatowe i dobroczynne.
