Zeus

Zeus, Dzeus, gr. Zeús,

mit. gr. najwyższe bóstwo greckiego panteonu, uosobienie suwerennej władzy;

bóg wszelkich zjawisk atmosferycznych; opiekun rodziny, a także państwa, gwarantujący wolność polityczną i sprawiedliwość społeczną; poręczyciel przysiąg i układów; syn Kronosa (stąd zwany Kronidą) i Rei, brat Posejdona, Hadesa, Hestii, Demeter i Hery, jednocześnie swej małżonki; ocalony przez matkę, pokonał (przy pomocy rodzeństwa) ojca, tytanów i gigantów; podzielił się z braćmi władzą nad światem, zatrzymując dla siebie władzę zwierzchnią; na siedzibę wybrał górę Olimp; gł. miejscami kultu Zeusa były: Olimpia i Dodona; z drzew poświęcono mu dąb, ze zwierząt — orła; atrybutem Zeusa był piorun. Z wielu związków Zeus miał liczne potomstwo wśród bogów (m.in.: Atena, Apollo, Artemida, Dionizos, Herakles) i ludzi; z powstałych wokół nich mitów czerpała tematy nie tylko staroż., lecz i nowoż. literatura, sztuka oraz muzyka. Zeusa przedstawiano jako dostojnego starca, dzierżącego w ręku berło z orłem i piorunem; niekiedy z boginią zwycięstwa Nike. Najsłynniejszą staroż. rzeźbą Zeusa był posąg w Olimpii dłuta Fidiasza (Zeusa Olimpijskiego posąg).

Zeus, zachowany fragment marmurowego posągu — muzeum w Olimpii