Waszyngton

Waszyngton, Washington ,

stolica USA, w północno-wschodniej części kraju, nad rz. Potomac i jej dopływami Anacostia i Rock Creek, w południowo-zachodniej części Megalopolis.

Stanowi Dystrykt Kolumbii (pow. 180 km²); obszar metropolitalny Waszyngton–Baltimore 8 mln mieszk. (2008); Zespół miejski obejmujący Dystrykt Kolumbii i części stanów Maryland i Wirginia z miastami Alexandria, Fairfax, Frederickburg, Manassas, Manassas Park, Falls Church, Rockville, Silver Spring, College Park i in. Waszyngton należy do nielicznych dużych miast stołecznych, w których funkcje ekon. w porównaniu z adm.-polit. odgrywają niewielką rolę; gł. gałęzie przemysłu: poligraficznego i spoż.; dużą rolę odgrywa turystyka. Waszyngton jest dużym węzłem komunikacji drogowej i lotn., na obszarze stanu Wirginia, nad rz. Potomac są położone 2 porty lotn.: Waszyngton oraz Dulles, na południowy zachód od Baltimore w stanie Maryland — Baltimore’s Friendship; jest portem dostępnym dla statków morskich. Waszyngton należy do najważniejszych w USA ośr. nauk.-kult.; konsorcjum 6 uniwersytetów, w tym uniw. Georgetown, zał. 1789, Katol. Uniw. Ameryki zał. 1889, uniw. J. Waszyngtona zał. 1821, uniw. Howarda zał. 1867 (dla Murzynów), Uniw. Dystryktu Kolumbii zał. 1851 oraz American Univ. zał. 1893; siedziba towarzystw nauk. i instytutów o znaczeniu ogólnokrajowym, jak m.in. Carnegie Institution of Washington, The Brookings Institution, Smithsonian Institution (zał. 1846, kompleks 14 muzeów i ogrodu zool.), American Association for the Advancement of Science, ponadto Nar. Akad. Nauk, Biblioteki Kongresu (zał. 1800, zbiór ok. 90 mln woluminów, należący do największych na świecie), Holocaust Museum, fundacji nauk.; w Waszyngtonie znajdują się: Nar. Galeria Sztuki (otwarta 1941), opera, kilka teatrów oraz od 1971 nar. centrum promocji sztuki — John F. Kennedy Center; w północno-wschodniej części miasta — znany ogród bot. — National Arboretum. W centrum Waszyngtonu, z siecią prostokątnie biegnących ulic i ukośnie do nich szerokich alei, mieszczą się główne instytucje państw. i kult.; w wyznaczonym przez ulice trójkątnym obszarze nad rz. Potomac, tzw. Federal Triangle, znajdują się: gmach Kongresu (stanowi wschodni wierzchołek trójkąta), mauzoleum Lincolna (południowo-zachodni) i siedziba prezydenta — Biały Dom (północno-zachodni), w centrum trójkąta — obelisk ku czci Waszyngtona (wys. 185 m); bezpośrednio na północ od Białego Domu rozciąga się centrum handl.-usługowe, nieco dalej na północy i północnym zachodzie siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych oraz dzielnice mieszkaniowe ludności białej; ludność murzyńska jest skupiona gł. we wschodniej i północno-wschodniej części miasta; na południowym wschodzie, na pr. brzegu rz. Potomac (w stanie Wirginia) jest położony Pentagon oraz cmentarz wojsk. Arlington National Cemetery. Waszyngton ma dużo terenów zielonych i parków (największy — Rock Creek Park, zał. 1890, z ogrodem zool. i amfiteatrem); brak jest typowych dla miast amer. „drapaczy chmur”; strefy podmiejskie stanowią dzielnice indywidualnego budownictwa mieszkaniowego, gł. ludności białej.

Historia.

Miasto zał. na terenie wybranym 1790 przez G. Washingtona jako miejsce przyszłej stol. państwa, zatwierdzonym przez Kongres jako dystrykt stoł. (Kolumbii, Dystrykt) i 1791 podarowanym rządowi federalnemu przez stany Maryland i Wirginia; budowany do 1878 wg projektu P.Ch. L’Enfanta, następnie rozbudowywany; 1800 przeniesiono tu z Filadelfii siedzibę władz federalnych: prezydenta (Biały Dom) i Kongresu (Kapitol); pozbawiony 1871 przez Kongres samorządu, odzyskał go 1974; podczas bryt.-amer. wojny 1812 zajęty (1814) przejściowo przez Brytyjczyków i spalony (zniszczono m.in. Biały Dom); ucierpiał także podczas wojny secesyjnej.

Zabytki.

Neogot. katedra Św.Św. Piotra i Pawła (1907); kościoły: Christ Church (1806–07), St. John Church (1794) — oba B. Latrobe, Presbyterian Church (XIX w.); Biały Dom (1792–1800, J. Hoban, rozbudowany 1818 i w XX w.); gmach Kongresu (Kapitol, 1793–1865); liczne budowle reprezentacyjne i użyteczności publicznej z XIX w. o formach klasycyst., m.in. Blair House, Treasure Building, Biblioteka Kongresu (1888–97); obelisk ku czci J. Waszyngtona (1848–84), mauzolea A. Lincolna (1914–22), Th. Jeffersona (1939–53); budowle nowoczesne, m.in.: National Gallery of Art (1937–41), Hirschhorn Museum (1969–74, G. Bunshaft), John F. Kennedy Center (1965), Dulles International Airport (po 1957, E. Saarinen).

Waszyngton, Biały Dom (Stany Zjednoczone)

Roosevelt Franklin Delano, pomnik w Waszyngtonie (Stany Zjednoczone)

Waszyngton, mauzoleum Abrahama Lincolna (Stany Zjednoczone)