Valle d’Aosta

Valle d’Aosta

[wạlle daọsta],

region autonomiczny w północno-zachodnich Włoszech, w Alpach Zachodnich, przy granicy z Francją i Szwajcarią;

pow. 3,3 tys. km², 124 tys. mieszk. (2009); stol. Aosta; większość ludności posługuje się językiem fr.; region położony w Alpach Zachodnich, na północy Alpy Pennińskie (Monte Rosa, 4634 m), na południu Alpy Graickie (Gran Paradiso, 4061 m), w części środkowej głęboko wcięta dolina rz. Dora Baltea. Region rozwinięty gosp.; na rzekach liczne elektrownie wodne; wydobycie rud żelaza; hutnictwo żelaza; przemysł metal., chem., maszyn., włók., drzewny i spoż.; w dolinach uprawia się żyto, kukurydzę, ziemniaki, drzewa owocowe, winorośl; w górach hodowla bydła i owiec; przez region przebiegają ważne szlaki komunik. do Francji (przez tunel Mont Blanc) i do Szwajcarii (przez Wielką Przełęcz Św. Bernarda); liczne ośr. turyst. (m.in. Courmayeur); Park Nar. Gran Paradiso.

Historia.

W starożytności od V w. p.n.e. tereny zamieszkane przez celtyckie plemię Salasów; podbite przez Rzymian, którzy 25 r. p.n.e. zał. stol. Aosta (rzymska Augusta Praetoria); po upadku cesarstwa rzymskiego opanowane kolejno przez Ostrogotów, Bizancjum i Longobardów; od V w. we władaniu Burgundów; od VII w. w państwie Franków, po jego podziale (traktat w Verdun, 843) własność różnych rodów; od 1032 własność hrabiego Sabaudii Huberta I Białorękiego, dzieliła losy Sabaudii i Piemontu; 1773 uzyskała autonomię; 1800 wraz z innymi terenami Sabaudii przyłączona do Francji; 1814 zwrócona domowi sabaudzkiemu; od 1860 w zjednoczonym Królestwie Wł.; 1927 utworzono prowincję Valle d’Aosta, 1948 z jej części północno-zachodniej wydzielono region autonomiczny, pozostałe tereny włączono do Piemontu.