Uruk

Uruk, Al-Warka,

staroż. miasto sumeryjskie, ob. w południowym Iraku, w muhafazie Al-Musanna, na zachód od m. As-Samawa.

W starożytności jeden z największych ośr. polit. i rel. Sumerów, zał. w IV tysiącl. p.n.e. nad Eufratem, w Mezopotamii; okres rozkwitu w poł. III tysiącl.; ok. 2340 podbite przez Sargona I Wielkiego weszło w skład państwa Akad; w 1. poł. XVIII w. p.n.e. włączone przez Hammurabiego do Babilonii; upadło w V w. n.e. wskutek zmiany koryta Eufratu. W końcu IV tysiącl. p.n.e. pojawiły się w Uruku po raz pierwszy cylindryczne pieczęcie gliniane oraz tabliczki gliniane z pismem piktograf. (później klinowym), przypisywane Sumerom (ok. 3400–3100 p.n.e.). Wykopaliska (od 1854, prowadzone w kilku fazach) odsłoniły zabytki: m.in. z pocz. III tysiącl. resztki najstarszej świątyni na wzgórzu Eanna [‘dom nieba’] na planie wydłużonego prostokąta (30 × 70 m), zbud. z kam. bloków (rzadkość w Sumerze); Białą Świątynię (zw. tak z powodu tynkowanych ścian) boga Anu, zbud. na sztucznym wzniesieniu w okręgu ziguratu Anu (przebudowa przez króla Urnammu w okresie III dyn. z Ur), naśladującą wcześniejsze świątynie z Eridu; miasto na planie kolistym, otoczone murem obronnym z ok. 2700 p.n.e., wzniesionym wg tradycji przez półlegendarnego władcę Uruku — Gilgamesza; w Uruku znaleziono marmurową głowę kobiety z przeł. IV i III tysiącl. p.n.e. (najstarsza rzeźba pełna z terenu Mezopotamii), alabastrową wazę pokrytą reliefami, liczne reliefy, figurki i pieczęcie cylindryczne.