unifikacja oddziaływań,
fiz. koncepcja dotycząca oddziaływań fundamentalnych, w której zakłada się, że różne z pozoru oddziaływania są przejawem bardziej podstawowych oddziaływań, opisywanych w ramach jednej teorii;
unifikacja oddziaływań
Encyklopedia PWN
pierwszą w pełni udaną u.o. była, stworzona przez J. Maxwella, elektrodynamika klas.; unifikuje ona (uważane wcześniej za różne) siły elektr. i magnet. i opisuje je jako różne przejawy istnienia jednego pola: potencjału elektromagnetycznego. Po powstaniu ogólnej teorii względności A. Einstein i in. próbowali — bezskutecznie — zunifikować oddziaływania elektromagnetyczne i grawitacyjne. Powodzeniem zakończyła się natomiast próba u.o. elektromagnetycznych i słabych. Zaproponowana w latach 60. XX w. teoria Glashowa–Weinberga–Salama (GWS) łączy opis tych oddziaływań w ramach teorii z grupą symetrii cechowania SU(2) × U(1); poprawność przewidywań tej teorii została potwierdzona z wielką dokładnością przez eksperymenty akceleratorowe w CERN. Rozszerzenie modelu GWS o chromodynamikę kwantową daje Model Standardowy, który opisuje wszystkie znane obecnie oddziaływania fundamentalne z wyjątkiem grawitacji. Pełniejsza u.o. elektrosłabych i silnych jest osiągana w teorii wielkiej unifikacji, w której postuluje się, że przy odpowiednio dużych energiach wszystkim tym oddziaływaniom odpowiada prosta grupa symetrii cechowania z jedną stałą sprzężenia. Największe trudności pojawiają się przy próbach pełnej u.o. wraz z grawitacją; jednym z powodów są różne wartości spinu dla cząstek przenoszących oddziaływania: 1 — dla bozonów pośredniczących i 2 — dla grawitonu. Dlatego wydaje się, że do pełnej u.o. potrzebne jest istnienie supersymetrii. Teoriami, będącymi próbą pełnej u.o., są teoria strun i supergrawitacja. W teorii strun wszystkie znane cząstki fundamentalne są przejawem wzbudzeń podstawowego obiektu, jednowymiarowej struny, co w naturalny sposób daje unifikację wszystkich znanych oddziaływań.
Marek Olechowski
