Twer, 1931–90 Kalinin,
m. w Rosji, w centrum jej eur. części, nad górną Wołgą przy ujściu Twercy; stolica obwodu twerskiego.
Twer
Encyklopedia PWN
przemysł włók., maszyn., środków transportu (wagony), chem. (włókna sztuczne, skóra), poligraficzny, materiałów budowlanych, spoż.; 4 szkoły wyższe, w tym uniw. (zał. 1971); muzea, galeria sztuki.
Historia. Wzmiankowany po raz pierwszy 1135 gród obronny i ważny ośrodek rzemieślniczo-handl. Rusi (kontakty aż do Indii); pocz. zależny od Nowogrodu Wielkiego, od 1209 od Księstwa Włodzimiersko-Suzdalskiego; od 1246 stol. samodzielnego księstwa; 1327 ośr. powstania przeciwko mong. niewoli — stłumionego przez Iwana I Kalitę; od XIV w. rywalizował z Moskwą o wielkoksiążęcy tytuł (jarłyk) Rusi. W 1485 podbity przez Iwana III i włączony do państwa moskiewskiego; od 1775 stol. guberni i ważne centrum handl. na górnej Wołdze (kupcy twerscy byli gł. dostawcami zboża, bydła, skór do Petersburga i Rygi); w poł. XIX w. powstały wielkie przędzalnie, a później zakłady metalurgiczne (spółka fr.); w latach 80.–90. XIX w. ośr. opozycji liberalnej ziemstw, a od 1905 partii konstytucyjnych demokratów; od 1935 stol. obwodu. W III–IV 1940 w siedzibie NKWD zamordowano jeńców pol. przewiezionych do Tweru z obozu w Ostaszkowie, następnie pogrzebano w Miednoje; X–XII 1941 pod niem. okupacją, poważnie zniszczony; od 1945 miejsce uwięzienia dowódców AK i przywódców Polskiego Państwa Podziemnego aresztowanych w związku z akcją „Burza”.
Zabytki. Cerkiew Biełoj Troicy (1564); po pożarze 1763 budowa miasta wg nowego planu urbanist., którego centrum stanowi ośmioboczny plac Fontann z zespołem budowli klasycyst. (2. poł. XVIII–1. poł. XIX w.); magistrat, dom szlachty, szkoła, dwór podróżny Katarzyny II (1763–67, M. Kazakow, przebudowa 1809, K. Rossi — ob. muzeum i galeria malarstwa), cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego, seminarium duchowne, dom Stow. Szlachty (z salą kolumnową), zespół domów mieszkalnych na nadbrzeżu Wołgi.
