Tokio

Tokio, Tōkyō ,

stolica Japonii, w środkowej części wyspy Honsiu, na niz. Kantō, u ujścia 3 rz.: Ara, Edo i Sumida do Zat. Tokijskiej (O. Spokojny).

Największe miasto Japonii; pod względem adm. aglomeracja Tokio stanowi prefekturę stołeczną; do prefektury Tokio należą archipelagi wysp: Izu-Shichitō (pow. 293 km², ok. 40 tys. mieszk.) i Ogasawara-guntō; stanowi gł. ogniwo najludniejszego w świecie (ok. 35 mln mieszk.) regionu metropolitalnego Tokio–Jokohama–Kawasaki i obszaru zurbanizowanego Nippon Megalopolis. Główny ośr. przem., handl., finansowy i kult.-nauk. Japonii. Siedziba licznych banków, centralna giełdy papierów wartościowych, zarządów większości wielkich firm przem., handl., ubezpieczeniowych i transport.; miejsce międzynar. targów przem. (co 2 lata na przemian z Osaką). Główny ośr. okręgu przem. Keihin, najsilniej rozwiniętego w Japonii; charakterystyczna dla Tokio jest ogromna liczba drobnych i średnich fabryk i warsztatów obok wielkich, nowoczesnych zakładów przem.; rozwinięty zwłaszcza przemysł poligraficzny, precyzyjny, elektrotechniczny, elektroniczny, opt., środków transportu (samochodowy, lotn., stoczn., tabor kol.), maszyn. (obrabiarki, maszyny drogowe), metal., spoż., chem. (w tym farm.), celulozowo-papierniczy, drzewny, włók., odzieżowy, skórz., hutnictwo żelaza. Największy w kraju węzeł komunikacji kol. (m.in. węzeł linii Shinkansen), drogowej i lotn. (port lotn. Haneda połączony koleją jednoszynową z centrum miasta i nowy — Narita linią superekspresu Shinkansen) oraz promowej; w komunikacji miejskiej dużą rolę odgrywa metro, które składa się z 8 linii, o łącznej dł. 205 km. Wielki port handl. (przeładunki ok. 75 mln t rocznie). Tokio jest najważniejszym w kraju ośr. kult.-nauk., skupiającym ok. 1/3 jap. szkół wyższych i przeszło poł. jej studentów; najbardziej znany jest Uniw. Tokijski (zał. 1877); liczne akad. nauk i sztuk pięknych, towarzystwa nauk., instytuty nauk. (m.in. Uniw. ONZ, zał. 1972), biblioteki, wydawnictwa, liczne muzea (m.in. narodowe), galerie; największy w Japonii ogród zool. i bot.; stadiony sport., obiekty olimpijskie (1964), wieża stalowa Tōkyō Tower. Tokio jest miastem niejednolitym; dzielnice o gęstej, chaotycznej i niskiej zabudowie (średnia wys. budynków w Tokio wynosi ok. 2 piętra), z wąskimi ulicami, kontrastują z dzielnicami na wskroś nowoczesnymi; centralną część miasta zajmuje pałac cesarski otoczony fosą i resztkami murów; na południe od pałacu mieści się dzielnica ministerstw i parlamentu, a na wschód dzielnica banków i wielkich biurowców (nowoczesne budowle) — Marunouchi; na południowy wschód od pałacu cesarskiego, wzdłuż ul. Ginza, ciągnie się dzielnica handl., w południowej jej części mieszczą się liczne kina, teatry, lokale nocne, restauracje; na północ od centrum miasta skupiają się instytucje kult. i nauk., uniwersytety (m.in. Uniw. Tokijski) i inne szkoły wyższe, w tej części znane parki: Asakusa i Ueno. Zachodnia część Tokio (tzw. Górne Miasto), wyżej położona, ma charakter w gł. mierze rezydencjonalny; wschodnia część (Dolne Miasto), płaska, położona nad Zat. Tokijską, skupia gł. przemysł, urządzenia portowe oraz uboższe dzielnice mieszkaniowe. W związku z chaotyczną zabudową miasta Tokio boryka się z dużymi trudnościami komunik., mimo ogromnych postępów w dziedzinie komunikacji miejskiej (prostowanie i poszerzanie ulic, budowa nadziemnych autostrad, bezkolizyjnych skrzyżowań, rozbudowa metra itp.); znacznej modernizacji dokonano w związku z przygotowaniami do XVIII Igrzysk Olimpijskich, które odbyły się tu 1964.

Historia.

Wzmiankowane po raz pierwszy w końcu XII w. jako niewielka osada rybacka Edo (Yedo); 1457 Ota Mochisuke (zw. Dō-kan) zał. tu obronną siedzibę, przekształconą 1590 przez Tokugawę Ieyasu w zamek; 1603 Tokugawa został shōgunem Edo, a jego siedziba stała się faktyczną stol. Japonii; nastąpił gwałtowny rozwój miasta; na zachód od zamku powstawały rezydencje magnackie (Yamanote — Górne Miasto), na wschód osiedlała się ludność niższych klas (Shitamachi — Dolne Miasto); w XVIII w. największe miasto świata (ok. 1,4 mln mieszk.); od 1868 siedziba ces. pod obecną nazwą (wschodnia stol.); 1923 trzęsienie ziemi zniszczyło 2/3 miasta, które zaczęto odbudowywać wg nowoczesnych planów; po raz drugi Tokio zostało zniszczone przez lotnictwo amer. w czasie II wojny światowej.

Zabytki.

Wrota świątyni Zōjōji; świątynie: Meiji-jingū, Yasukuni-jinja, Gokokuji, Tōshōgū i Hommonji; pałac cesarski i pozostałości zamku z XVII w.; gmach parlamentu, pałac Akasaka; parki w stylu japońskim.