Tiumeń, Tiumiẹń,
m. w azjat. części Rosji, na Niz. Zachodniosyberyjskiej, nad Turą (dopływ Tobołu); stolica obwodu tiumeńskiego.
Tiumeń
Encyklopedia PWN
Pierwsze ros. miasto na Syberii, zbud. 1586 na miejscu tatar. m. Czyngis-Tura, znanego od XIV w. i zdobytego 1581 przez Jermaka; ośr. kolonizowania Syberii, od XVII w. punkt tranzytowy na szlaku handl. do Chin; od 1796 ośr. powiatu (ujezdu), okrzepł gospodarczo po uruchomieniu żeglugi parowej na rz. Tura; 1885 połączony linią kol. z Jekaterynburgiem punkt przeładunkowy (zboże, mąka, skóry) Syberii; 1918–19 w ręku Korpusu Czechosł. i Białej Gwardii; w ZSRR rejon łagrów; od 1941 miejsce ewakuacji zakładów przem. z środkowej Rosji; od 1944 stol. obwodu.Przemysł maszyn., metal., stoczn., drzewny, chem., skórz., spoż.; duża stacja przeładunkowa ze statków rzecznych na kolej i odwrotnie; port lotn.; 5 szkół wyższych (w tym uniw., zał. 1973); muzeum regionalne, galeria obrazów.
Obwód tiumeński, — 3,4 mln mieszk. (2004); powierzchnia 1435,2 tys. km2, obszar nizinny, silnie zabagniony (bagna i wody zajmują 1/3 pow. obwodu); jeden z najważniejszych regionów eksploatacji ropy naftowej i gazu ziemnego w świecie; przemysł maszyn., drzewny, chem., spoż. (rybny), stoczn., materiałów budowlanych; gł. ośr. przem.: Tiumeń, Surgut, Niżniewartowsk, Tobolsk. W obwodzie biorą pocz. liczne rurociągi naftowe i gazociągi. W rolnictwie podstawowe znaczenie ma hodowla bydła, ponadto trzody chlewnej, owiec, reniferów i zwierząt futerkowych (lisy, norki); w południowej części uprawa zbóż, lnu, konopi; rozwinięte myślistwo i rybołówstwo.
