Teilhard de Chardin 
, ur. 1 V 1881, Sarcenat (Owernia), zm. 10 IV 1955, Nowy Jork,
fr. filozof i teolog, paleontolog i geolog, jezuita.
[tejạr dö szardę̣]
Pierre , ur. 1 V 1881, Sarcenat (Owernia), zm. 10 IV 1955, Nowy Jork,
Teilhard de Chardin Pierre
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Po studiach filoz. i teol. oraz przyjęciu święceń kapłańskich (1911) studiował także geologię i paleontologię. W 1905–08 wykładał na uniwersytecie w Kairze, 1920–23 w Inst. Katol. w Paryżu; członek francuskiej Akademii Nauk. Od 1926 przez 20 lat przebywał w Chinach, gdzie uczestniczył w badaniach geol. oraz w pracach wykopaliskowych, prowadzonych w celu odnalezienia śladów antropoidów. Od 1951 współpracował z Ośr. Badań Antropologicznych w Nowym Jorku. Mimo pewnych podobieństw z filozofią H. Bergsona, Ch. Péguy, M. Blondela, J. Huxleya i A. Toynbeego, był myślicielem niezależnym, rozwijającym w nowych wizjach chrystocentryczny humanizm. Stworzył filoz.-rel. koncepcję, zw. ewolucjonizmem chrześc., która jest wyrazem dążenia do unaukowienia religii i ureligijnienia nauki w jednej wszechogarniającej syntezie; rozpatruje Wszechświat w nieustannym rozwoju — kosmogenezie. Sformułował 3 argumenty na istnienie Boga: fizykalistyczny, metafiz. i moralny; wszystkie odwołują się do idei celowości. Poglądy Teilharda de Chardin znalazły w środowiskach teologów, filozofów i naukowców zarówno zdecydowanych zwolenników, jak i przeciwników. W 1962 Kongregacja Świętego Oficjum ogłosiła ostrzeżenie przed wieloznacznościami i błędami teilhardyzmu, podobne ostrzeżenie zostało powtórzone 1982 przez Kongregację Doktryny Wiary z polecenia Jana Pawła II. Większość prac Teilharda de Chardin ukazała się po jego śmierci. Le phénomène humain (1955), L’Apparition de l’homme (1956), Człowiek. Struktura i kierunki ewolucji grupy zoologicznej ludzkiej (1956, wyd. pol. 1962), Środowisko Boże (1957, wyd. pol. 1967), L’Avenir de l’homme (1959); ponadto w języku pol.: Pisma wybrane (1967), O szczęściu, cierpieniu, miłości (1981), Pisma (t. 1–3 1984–87).
Bibliografia
T. Płużański Teilhard de Chardin, Warszawa 1963;
J. Kulisz Teilhardowskie rozumienie grzechu, Warszawa 1986.
H. de Lubac La pensée religieuse du père Teilhard de Chardin, Paris 1962;
T. Corbishley The Spirituality of Teilhard de Chardin, London 1971;
G. Schiwy Teilhard de Chardin, Bd. 1–2, München 1981.
