Teatr Telewizji

Teatr Telewizji, Teatr TV,

najstarszy cykl programowy emitowany przez Telewizję Polską.

Widowisko teatr., będące jego podstawą, początkowo miało charakter transmisji z teatru, później było realizowane specjalnie dla telewizji i emitowane ze studia „na żywo”, a dzięki szybkiemu rozwojowi techniki (taśma telerecordingowa, magnet., dokrętki film., montaż elektroniczny, kolor) stało się autonom. gatunkiem artystycznym. Fragmenty spektakli teatr. nadawało tzw. Doświadczalne Studio Telewizyjne w Warszawie od 1952. Pierwszym specjalnie dla telewizji przygotowanym widowiskiem teatr. było Okno w lesie L. Rachmanowa i E. Ryssa (reż. J. Słotwiński, emisja 6 XI 1953). W ciągu następnych dziesięcioleci liczba zrealizowanych przedstawień przekroczyła 5 tysięcy. Emitowano je w 2 programach w różnych pasmach (m.in. Teatr Faktu, Kobra, Studio Teatralne Dwójki). Produkcją spektakli oprócz ośrodka warsz. zajmowały się także ośrodki lokalne, przede wszystkim krak., a od lat 90. tzw. producenci niezależni. Program 1 realizował „na żywo” przedstawienia w poniedziałki (dla aktorów dzień wolny od pracy w teatrze). Na przeł. lat 50. i 60. dzięki taśmie telerecordingowej można było rejestrować i powtarzać już raz emitowany spektakl; pierwszym, zachowanym w ten sposób w całości przedstawieniem był Apollo z Bellac J. Giraudoux (1961, reż. A. Hanuszkiewicz). Wprowadzenie montażu i tzw. dokrętek film. umożliwiło realizację spektakli poza studiem telewizyjnym, w plenerach i autentycznych wnętrzach, a środki film. z czasem zdominowały estetykę T.T. Z T.T. podjęło współpracę wielu wybitnych twórców teatr. i filmowych, m.in.: J. Słotwińskiego, Hanuszkiewicza (uznawanego za jego twórcę, jeden z jego pierwszych dyr.), J. Antczaka (nacz. reż. 1963–75), K. Kutza; nowe środki wyrazu wprowadzili do T.T. filmowcy: A. Wajda, K. Kieślowski, J. Majewski, S. Różewicz, A. Barański, A. Holland, J. Zaorski, F. Falk, J. Kijowski, T. Zygadło; młodsze pokolenie (m.in.: R. Gliński, P. Mikucki, T. Kotlarczyk, M. i P. Łazarkiewiczowie, M. Zmarz-Koczanowicz, W. Nowak, M. Treliński, F. Zylber, Ł. Barczyk); swoją indywidualność zaznaczyli L. Adamik i M. Wojtyszko. O popularności T.T. wśród widzów zadecydowały występy wybitnych aktorów oraz bogaty repertuar. Podstawą widowisk telew. były pol. i obce sztuki teatr. — klas. i współcz. (np. Hamlet W. Szekspira, Kordian i Mazepa J. Słowackiego, Skiz G. Zapolskiej, Nora H. Ibsena, Policja i Indyk S. Mrożka); pol. i obca proza fabularna (np. Dziewczęta z Nowolipek P. Gojawiczyńskiej, Sława i chwała J. Iwaszkiewicza, Ferdydurke W. Gombrowicza, Cichy Don M. Szołochowa, Sługa Boży E. Caldwella, Dzieci Arbatu A. Rybakowa); reportaże, dokumenty, listy, pamiętniki (np. Epilog norymberski Antczaka, Ziarno zroszone krwią J. Stawińskiego, Listy do Lili Brik W. Majakowskiego); różnorodne formalnie adaptacje poezji (montaże wierszy jednego poety, lub kilku — związanych np. z jednym kierunkiem lit., grupą poet., a także w postaci bardziej rozbudowanych inscenizacyjnie widowisk, np. Pan Tadeusz A. Mickiewicza); adaptacje słuchowisk radiowych (m.in. J. Janickiego, A. Mularczyka); scenariusze oryginalne — pisane specjalnie dla tego teatru (np. Mistrz oraz Notes Z. Skowrońskiego). W latach 60., zwłaszcza w miesiącach letnich, prezentowano w ramach Telew. Festiwalu Teatrów Dram. najciekawsze przedstawienia teatrów z całej Polski; w latach 70. zaprzestano transmitowania przedstawień, repertuar Teatru Telewizji oparto prawie wyłącznie na widowiskach własnych. W tym czasie, dzięki wysokiemu poziomowi artyst., wartosciowemu repertuarowi, regularności emisji, szerokiemu odbiorowi, T.T. stał się fenomenem na skalę światową.