Tamilnadu
 
Encyklopedia PWN
Tamilnadu, hindi Tamilnāḍu, tamilskie Tamiḻnāṭu, ang. Tamil Nadu, do 1972 Madras,
stan w południowych Indiach, nad Zat. Bengalską i O. Indyjskim; od Sri Lanki oddzielony cieśn. Palk i zat. Mannar;
pow. 130,1 tys. km2, 66,3 mln mieszk. (2009); stol. — Madras; ponad 84% ludności stanowią Tamilowie, ponadto Keralczycy, Telugu, Kannarowie; gł. hindusi; jeden z najgęściej zaludnionych stanów Indii — ponad 500 mieszk. na km2; w miastach mieszka ok. 30% ludności; większe miasta (poza stol.): Maduraj, Kojambatur. Większą część powierzchni stanu zajmuje wyż. Dekan z masywami Ghatów Zachodnich (Nilgiri — wysokość do 2636 m, G. Kardamonowe, Palani) przy granicy ze stanem Karnataka; na południowym wschodzie nadmor. nizina aluwialna (na północy — południowa część Wybrzeża Koromandelskiego) z rozległą deltą Kaweri; klimat podrównikowy monsunowy o wyrównanej temp. w ciągu roku (średnia temp. miesięczna ok. 25°C) i nasileniu opadów w okresie październik–listopad; gł. rz.: Kaweri, Pennar, Palaru, Wajhaj wyzyskiwane do nawadniania i celów energ.; sucha sawanna i lasy monsunowe w części wyżynnej, resztki lasów równikowych z drzewem sandałowym i tekowym w górach.
Podstawą gospodarki jest rolnictwo; duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych (przeciętna pow. ok. 1 ha); nawadnia się ponad 50% pow. upraw; na nizinie nadmor. uprawa gł. ryżu oraz trzciny cukrowej, orzeszków ziemnych i palmy kokosowej, w części wyżynnej — różnorodnych odmian prosa i bawełny, na zboczach Ghatów — plantacje herbaty; hodowla bydła, bawołów — siła pociągowa, owiec i kóz; przybrzeżne połowy ryb. Wydobycie lignitów (najbogatsze złoża w Indiach) w rejonie Nejweli, boksytów, pozyskiwanie soli kam. z wody mor.; elektrownie cieplne opalane gł. lignitem, wodne — największa na rz. Kunda (ok. 540 MW) w górach Nilgiri; w Kalpakkam k. Madrasu elektrownia jądr.; w miastach powszechnie rozwinięty przemysł włók., garbarski i spoż. (cukrowniczy, olejarski, herbaciany) oraz rzemiosło (gł. wyroby skórz.); hutnictwo żelaza (Selam) i aluminium (Mettur); w Madrasie, największym ośr. przem. stanu, skupiony przemysł maszyn., środków transportu, chem., rafineryjny; rozwój turystyki, gł. ośr.: Maduraj, Kańćipuram, Tańdźawur i Mahabalipuram ze słynnymi świątyniami hinduskimi Transport stosunkowo dobrze rozwinięty; wzdłuż wybrzeża magistralne linie kol. i drogowe, przez Most Adama połączenie promem kol. ze Sri Lanką; gł. porty mor.: Madras — drugi po Bombaju port handl. Indii, Tutikorim. Na obszarze Talmilnadu znajduje się terytorium związkowe Puduććeri.
Historia. Najstarsze dzieje Tamilnadu wiążą się z ustanowieniem ok. IV w. p.n.e. na tym terenie trójwładzy dyn. Ćerów, ĆolówPandjów; wpływy z północy (Arjów) na drawidyjskie południe nasiliły się ok. III w.; w tym czasie Tamilnadu miał rozwinięte kontakty handl. z zagranicą (m.in. z Rzymem); VI–IX w. to okres wojen pomiędzy dominującymi królestwami, od 850 dominacja Ćolów; w poł. XIV w. Tamilnadu znalazł się (na ok. 300 lat) w granicach hinduskiego państwa Widźajanagara; 1640 Anglicy zał. faktorię w wiosce Madraspatnam (ob. Madras); XVIII w.–1947 obszar Tamilnadu (Prezydencja Madraska) znajdował się we władaniu Brytyjczyków; 1956 podzielony między stany Andhra Pradeś, Kerala, Majsur (Karnataka) i Tamilnadu.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia