szmalkaldzki związek,
sojusz polityczny i religijny, zawarty 27 II 1531 w Schmalkalden przez protestanckich książąt Rzeszy (pod przywództwem elektora saskiego Jana Fryderyka I i landgrafa heskiego Filipa) w obronie ich wyznania i praw przeciwko cesarzowi Karolowi V;
szmalkaldzki związek
Encyklopedia PWN
z czasem do z.sz. przyłączyły się niektóre miasta, m.in.: Augsburg, Brema, Hamburg, Lubeka, Magdeburg, Strasburg, Ulm; początkowo z.sz. uzyskał polityczną przewagę nad cesarzem, osłabiały go jednak rywalizacja między książętami oraz antagonizmy między nimi a miastami; przywódcy z.sz. szukali sprzymierzeńców w obcych państwach, m.in. we Francji, Anglii, Danii, Siedmiogrodzie i Turcji. Cesarz, wzmocniony zawarciem pokoju z Francją (1544) oraz pozyskaniem kilku książąt luterańskich i drobnego rycerstwa, VII 1546 rozpoczął tzw. wojnę szmalkaldzką; 24 IV 1547 w bitwie pod Mühlbergiem wojska związku poniosły klęskę, stopniowo skapitulowały protestanckie miasta, a związek został rozwiązany; 1548 Karol V tymczasowo uregulował konflikt między protestantami a katolikami w tzw. augsburskim interim.
