Szetlandy

Szetlandy, Wyspy Szetlandzkie, Shetland Islands , Zetland Islands,

archipelag bryt. na Oceanie Atlantyckim, ok. 200 km na północny wschód od brzegów Wielkiej Brytanii;

okręg adm. w Szkocji (Shetland Island Area); powierzchnia 1,4 tys. km², 21,8 tys. mieszk. (2009); ośrodek administracyjny Lerwick; obejmują ponad 100 wysp (gł. Mainland, Yell, Unst, Fetlar), w tym 24 zamieszkane; klimat umiarkowany ciepły, wybitnie mor., łagodzony wpływem Prądu Zatokowego; częste silne sztormy; hodowla owiec, na w. Fetlar — kuców; rybołówstwo (w XIX w. podstawa gospodarki wysp, ob. spadek znaczenia); obsługa wydobycia ropy naftowej ze złóż na szelfie M. Północnego; rękodzielnictwo; obserwatorium ornitologiczne.

Historia.

Zasiedlone od neolitu; w czasach hist. zamieszkane przez Piktów (chrystianizacja w VII w.); w IX w. skolonizowane przez osadników norw. (pogan), którzy zasymilowali miejscową ludność i z czasem ulegli chrystianizacji; Sz., podległe Norwegii, stanowiły część władztwa jarlów Orkadów, 1195 podporządkowane Koronie norw.; 1469 zastawione przez Chrystiana I królowi Szkocji, Jakubowi III, i wraz z Orkadami 1472 włączone do Szkocji; do 2. poł. XVIII w. w użyciu przetrwał język norw.; podczas II wojny światowej odgrywały ważną rolę w komunikacji między Wielką Brytanią a ruchem oporu w okupowanej Norwegii; eksploatacja od lat 70. XX w. ropy naft. na M. Północnym przerwała trwający w XX w. proces wyludniania się wysp.