Stronnictwo Demokratyczne
 
Encyklopedia PWN
Stronnictwo Demokratyczne (SD),
partia polit. powołana IV 1939 w wyniku zjednoczenia Klubów Demokr.;
utworzona gł. przez środowiska inteligencji związanej z obozem rządzącym; SD występowało przeciwko koncepcjom nacjonalistycznym i totalitarnym, opowiadało się za upaństwowieniem gł. gałęzi przemysłu i parcelacją wielkiej własności ziemskiej, postulowało współpracę z PPS i SL; przewodniczący: M. Michałowicz; po wybuchu wojny nie rozwinęło szerszej działalności; od X 1939 w konspiracji; uznawało władzę RP na uchodźstwie, przedstawiciele SD wchodzili w skład instytucji Pol. Państwa Podziemnego: Rady Gł. Obrony Nar. przy Dowództwie Gł. SZP, BIP KG ZWZ-AK, Rady Pomocy Żydom; przewodniczący: Michałowicz, A. Więckowski, M. Bilek, J. Makowiecki, E. Kulesza; VII 1943 z SD wystąpiła grupa zwolenników współpracy z PPR i powołała Stronnictwo Polskiej Demokracji (SPD); VII 1944 SD z Polską Niepodległą i Związkiem Odbudowy Rzeczypospolitej współtworzyło Zjednoczenie Demokratyczne; IX 1945 SD zakończyło działalność w konspiracji. W VIII 1944 grupa działaczy przedwojennego SD oraz komuniści skierowani przez PPR powołali stronnictwo na terenach wyzwolonych; 1945 do stronnictwa wstąpili czł. SPD, Zjednoczenia Demokr. i Pol. Stronnictwa Demokr., 1950 część czł. Stronnictwa Pracy. W 1946 SD za swój cel uznało reprezentowanie linii partii komunist. w środowiskach inteligencji i rzemieślników, popierało m.in. likwidację prywatnej własności w handlu oraz niezależnej spółdzielczości; Stronnictwo weszło w skład systemu partyjnego ściśle kontrolowanego przez PPR, następnie PZPR; SD było reprezentowane w KRN i PKWN, następnie w sejmie kolejnych kadencji oraz Radzie Państwa i rządzie. W 1948–56 zakres działania i liczebność SD były ograniczane; po październikowym przesileniu polit. 1956 SD uzyskało formalnie partnerską, faktycznie podrzędną pozycję w systemie partyjnym; stopniowo skupiało reprezentantów wielu środowisk, m.in. byłych żołnierzy AK; od 1980 część działaczy SD podejmowała próbę uzyskania niezależności wobec PZPR i rozszerzenia wpływów społ. stronnictwa, wysuwała własne postulaty reform polit.-ustrojowych, m.in. powołania instytucji prezydenta państwa. W I–IV 1989 SD uczestniczyło w negocjacjach Okrągłego Stołu po stronie władz komunist., VIII 1989 odrzuciło podporządkowanie PZPR i zawarło porozumienie z Solidarnością, poparło powołanie rządu T. Mazowieckiego; opowiedziało się za pluralistycznym, wielopartyjnym ustrojem polit., gospodarką opartą gł. na własności prywatnej; X 1991 w wyborach parlamentarnych uzyskało 1 mandat poselski; następnie uległo marginalizacji; organ prasowy: „Kurier Polski” (1957–92).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia