stok

stok,

geogr. nachylona powierzchnia stanowiąca element form rzeźby powierzchni Ziemi, na którym pod wpływem siły ciężkości i czynników atmosferycznych rozwijają się procesy rzeźbotwórcze zw. procesami stokowymi.

Są to: spłukiwanie, spełzywanie, osuwiska, obrywy i in. Zasięg występowania procesów stokowych (które na obszarach peryglacjalnych zanikają dopiero przy nachyleniu 2–3°) wyznacza górną i dolną granicę s. Materiał zwietrzelinowy usuwany ze s. jest odkładany u jego podstawy (s. usypiskowy) lub na spłaszczeniach stokowych. Na rozwój i kształt s. wpływa jego budowa litologiczna oraz klimat, od którego zależy typ dominującego procesu rzeźbotwórczego, np. s. zbud. z łupków jest zawsze łagodniejszy od s. zbud. z piaskowców; s. zbud. ze skał o różnej odporności ma profil schodkowy (powstają załomy i spłaszczenia zw. trasami denudacyjnymi). W klimacie suchym i półsuchym s. są strome (gł. ściany i usypiska), a ich kształt nawiązuje do budowy litologicznej terenu; w klimacie wilgotnym s. są łagodniejsze, a różnice odporności skał na wietrzenie nie zaznaczają się wyraźnie w ich ukształtowaniu. Procesy przebiegające na powierzchni stokowej powodują ciągłe jej przeobrażanie się, na s. zachodzi więc modelowanie rzeźby powierzchni Ziemi (peneplena, pedyplena). Badania rozwoju s. są jednym z podstawowych zadań geomorfologii, mają też duże znaczenie dla gleboznawstwa (erozja gleby) i rolnictwa (rodzaj i kierunek upraw).