stalingradzka bitwa

stalingradzka bitwa, bitwa nad Wołgą,

17 VII 1942–2 II 1943, jedna z największych i decydujących operacji strategicznych II wojny światowej;

zapoczątkowana przez ofensywę niemiecką Grupy Armii „A” w kierunku Kaukazu oraz Grupy Armii „B” w kierunku Stalingradu (ob. Wołgograd); cel ofensywy — zniszczenie sił sowieckich na zachód od Donu i opanowanie ważnych pod względem gospodarczym obszarów ZSRR. Główne uderzenie niemieckie było skierowane przeciwko wojskom: 1. Frontu Stalingradzkiego (28 IX 1942 przemianowanego na Front Doński) i Frontu Południowego-Wschodniego (28 IX przemianowanego na Front Stalingradzki) — broniących kierunku stalingradzkiego, oraz Frontu Południowego (28 IX przemianowanego na Front Północnokaukaski) osłaniającego kierunek kaukaski; wojska niemieckie głęboko włamały się w ugrupowanie sowieckie, wtargnęły na Kaukaz i 12 IX–18 XI otoczyły z południa i północy Stalingrad, zajęły jego centrum; wojska sowieckie zatrzymały ofensywę Niemców, którzy musieli przejść do obrony; 19 XI 1942 rozpoczęło się przeciwnatarcie wojsk sowieckich; operacja okrążająca (dwustronny manewr) wykonana siłami 3 frontów: Południowo-Zachodniego, Dońskiego i Stalingradzkiego doprowadziła do całkowitego otoczenia i odcięcia w rejonie Stalingradu niemieckiego 6. armii i części 4. armii pancernej. Uderzenie 16–24 XII 1942 wojsk Frontu Południowo-Zachodniego (przy współdziałaniu części sił Frontu Woroneskiego) rozbiło niemiecko-włoską armię nad Donem; koncentryczne uderzenie wojsk Frontu Dońskiego na okrążone w rejonie Stalingradu wojska niemieckie całkowicie zlikwidowało 300-tysięczne zgrupowanie niemieckie (którego większość skapitulowała 31 I 1943). Zwycięstwo pod Stalingradem było momentem przełomowym w II wojnie światowej; stworzyło dogodne warunki do pomyślnego rozwoju operacji na innych frontach; miało także znaczenie międzynarodowe, wpłynęło na sytuację wewnętrzną i stosunki zagraniczne Niemiec; rozbicie 8. armii włoskiej przyspieszyło wyjście Włoch z bloku niemieckiego; powstrzymało Japonię od otwarcia II frontu przeciw ZSRR na Dalekim Wschodzie. Po stronie sowieckiej operacjami kierowali marszałkowie: A. Wasilewski, N. Woronow oraz generałowie: A. Jeriomienko, K. Rokossowski i N. Watutin.