specjalne strefy ekonomiczne

specjalne strefy ekonomiczne,

ekon. obszary, na których prowadzenie działalności gospodarczej jest regulowane przez szczególne, odmienne niż na pozostałym terytorium kraju, zasady opodatkowania, opłat celnych, prawa dewizowego, prawa pracy, praw socjalnych, praw związkowych, prawa budowlanego, przepisów regulujących kwestie własności ziemi, ułatwionego transferu zysków i kapitałów.

W światowej gospodarce występują różne formy uprzywilejowanych stref gospodarczych: bezcłowe porty, gdzie towary wwożone i wywożone podlegają zwolnieniom z ceł, podatków importowych i pośrednich, np. w Hamburgu, Trieście; sklepy wolnocłowe, gdzie sprzedaż towarów wywożonych podlega zwolnieniom z ceł i podatków pośrednich (najczęściej na międzynarodowych lotniskach, promach, przejściach granicznych); wolne strefy bankowe, w których banki są zwolnione z kontroli dewizowej oraz utrzymywania określonego poziomu rezerw, np. w Londynie, Nowym Jorku, na Bahamach, w Luksemburgu; wolne strefy ubezpieczeniowe, w których towarzystwa ubezpieczeniowe są zwolnione z krajowych przepisów regulujących prowadzenie takiej działalności, np. w Londynie i Nowym Jorku; strefy eksportowe, gdzie firmy produkujące towary na eksport uzyskują zwolnienia z ceł, podatków bezpośrednich i pośrednich, a zagraniczne podmioty gospodarcze tam inwestujące mogą liczyć na uproszczenie procedur formalnoprawnych w kwestii zakupu ziemi, transferu zysków itp., np. w Azji Południowej na Filipinach, w Indonezji, Malezji, Korei Południowej, a także w Brazylii, Egipcie i Meksyku; specjalne strefy ekonomiczne, gdzie podmioty podejmujące działalność gospodarczą mogą liczyć na zwolnienia z ceł, ulgi podatkowe, niskie czynsze dzierżawne, np. chińskie, tworzone od 1978 jako enklawy wokół Hongkongu (m.in.: Xiamen, Shantou, Shenzhen, Zhuhai), amerykańskie, zakładane jeszcze w latach 30. i 40., m.in. w Nowym Jorku, Nowym Orleanie, Seattle, czy irlandzkie Shannon Free Zone (zarządzająca tą strefą firma International Ireland Development doradzała i pomagała przy utworzeniu specjalnej strefy ekonomicznej w Mielcu); parki nauki, parki technologiczne, technoparki, zapewniające firmom inwestującym w rozwój nowoczesnych technologii ulgi podatkowe — rozwiązania takie zastosowano np. na Tajwanie i w Japonii; zapewniają one łatwiejszy dostęp do grantów i dotacji.

Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce są drugą próbą tworzenia takich obszarów w okresie transformacji; wcześniej — Wolne Obszary Celne (WOC), które po stwierdzeniu przez NIK występowania tam licznych nieprawidłowości, uległy likwidacji. Zachętą dla inwestorów są przewidziane w ustawie zwolnienia z podatków od nieruchomości i dochodowego od osób prawnych na 10 lat; ulgowe opodatkowanie w kolejnych 10 latach działalności; przyspieszona amortyzacja (aż do 4-krotnego podwyższenia stawek amortyzacyjnych). UE traktuje specjalne strefy ekonomiczne jako narzędzia polityki gospodarczej sprzeczne z zasadami tworzenia jednolitej przestrzeni gospodarczej i próbuje ograniczyć ich zasięg.