Smoleńsk
 
Encyklopedia PWN
Smoleńsk, Smolẹnsk,
m. w Rosji, na Wyż. Smoleńskiej, nad Dnieprem;
rozwinięty przemysł maszyn., elektrotechniczny, włók., skórz., spoż., materiałów budowlanych, drzewny, szlifiernia diamentów; węzeł komunik.; kilka szkół wyższch; muzea; 2 teatry, filharmonia.
Historia. Na przeł. IX i X w. gł. gród Krywiczów, wzmiankowany 863; ośr. handlu i rzemiosła, położony na szlaku wodnym „od Waregów do Greków”; jedno z najważniejszych miast ruskich; od 882 w składzie Rusi Kijowskiej; od 1057 stol. samodzielnego księstwa, ośr. kultury średniow.; od 1229 kolonia kupców niem., handel z Hanzą; w końcu XIII w. obiekt rywalizacji litew.-moskiewskiej; od 1404 w W. Księstwie Litew.; 1514 po zdobyciu przez wojska ros., twierdza na zachodnich granicach państwa moskiewskiego; 1611 zdobyty przez wojska pol.-litew. po 20-miesięcznym oblężeniu; od XV w. stol. woj. smoleńskiego i od 1613 siedziba biskupstwa katol.; 1654 zajęty przez wojska ros. (przyznany Rosji 1667 na mocy pokoju andruszowskiego); od 1708 stol. guberni; 15–18 VIII 1812 zdobyty przez wojska Napoleona I; od 1870 węzeł kol. na linii moskiewsko-brzeskiej; od 1929 stol. obwodu (1937 nazwanego smoleńskim); w czasie II wojny światowej 10 VII–10 IX 1941 ciężkie walki obronne sow. Frontu Zachodniego w rejonie Smoleńska odegrały ważną rolę w zahamowaniu ofensywy niem. Grupy Armii „Środek”, kierującej się na Moskwę; VI–IX 1943 pod okupacją niem.; podczas wojny niemal całkowicie zniszczony, odbudowany; 2010 katastrofa pol. samolotu z prez. L. Kaczyńskim na pokładzie.
Zabytki. Cerkwie z XII w.: Św.Św. Piotra i Pawła na Gorodiance, Ioanna Bogosłowa na Wariażkach (obie przebudowane w XVIII w.) i Swirska (Michała Archanioła); kreml (1595–1602) — jedno z największych ruskich założeń obronnych: mury (dł. ok. 6,5 km, wys. 10–12 m, grub. ok. 5 m) miały 38 baszt (9 przejezdnych). Na G. Soborowej: barok. sobór Uspieński (1677–79, przebudowany 2. poł. XVIII w.) z drewn ikonostasem (1. poł. XVIII w.), dzwonnicą (2. poł. XVIII w.); cerkiew monastyru Wniebowstąpienia Pańskiego (koniec XVII w.); sobory: Przemienienia Pańskiego monastyru Awiaamijewskiego i monastyru Świętej Trójcy z dzwonnicą (oba z XVIII w.); cerkwie z XVIII w.; pałac metropolity (XVIII w.); budowle klasycyst., m.in. dom gubernatora i cerkiew Gieorgijewska. W pobliskiej wsi Tałaszkino w byłej posiadłości M. Tieniszewej, która na przeł. XIX i XX w. prowadziła tu pracownie artyst. ceramiki i rzeźby w drewnie (wg projektów wybitnych artystów ros. W. i A. Wasniecowów, W. Polenowa, W. Sierowa, M. Wrubla, K. Korowina), a także haftu i koronki — ob. muzeum i drewniany domek Tieriemok (1901).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Smoleńsk, mury miejskie (Rosja)fot. T. Barucki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia