słowianofile,
ideolodzy i działacze jednego z kierunków ros. myśli społ. rozwijającego się od lat 40. do 70. XIX w.;
słowianofile
Encyklopedia PWN
poddawali krytyce europeizację Rosji i domagali się powrotu do „prawdziwie chrześcijańskich”, rdzennie słow. zasad społ., które charakteryzowały wg nich Ruś do czasów panowania Piotra I Romanowa. Podstawowe tezy s. sformułował w końcu lat 30. I. Kiriejewski, a rozwinęli: A. Chomiakow, K. Aksakow, J. Samarin; przeciwnikami s. byli okcydentaliści. W epoce Mikołaja I Romanowa słowianofilstwo było przede wszystkim konserwatywno-romant. utopią idealizującą więzi społ. typu patriarchalnego; liberalizacja polityki wewn. za panowania Aleksandra II Romanowa umożliwiła s. wydawanie własnych czasopism („Russkaja biesieda”, „Mołwa”, „Dień”) i przejście do praktycznej działalności polit.; s. stali się wówczas ideologami prawego skrzydła liberałów szlacheckich; ich przedstawiciele (np. Samarin, A. Koszelow) uczestniczyli w przygotowaniu reformy uwłaszczeniowej 1861 i przyczynili się do usankcjonowania tradycyjnej wspólnoty gminnej (obszczina), która miała, ich zdaniem, zapewnić Rosji bezkonfliktowość rozwoju społecznego. W związku z wojną krymską 1853–56 wzmogło się zainteresowanie s. Słowianami pod panowaniem tureckim i austr.; zapoczątkowało to proces formowania panslawistycznego programu polityki zagranicznej caratu (panslawizm). W pol. literaturze nauk. termin „słowianofilstwo” jest używany na określenie wspólnej cechy różnych ideologii postulujących kult. lub polit. jednoczenie Słowian bądź upatrujących szczególną wartość w słow. pierwiastkach pol. historii nar.; tak rozumiane słowianofilstwo było rozpowszechnione w Polsce zwłaszcza w 1. poł. XIX w. Szczególnie aktywnym ośrodkiem pol. myśli słowianofilskiej była w latach 30. grupa literatów lwowskich (A. Bielowski, L. Siemieński, D. Magnuszewski), wydawców i współorganizatorów almanachu Ziewonia (t. 1–2 1834–39).
