Shi Huangdi
 
Encyklopedia PWN
Shi Huangdi, Szy Huang-ti, ur. ok. 260 r. p.n.e., zm. 210 r. p.n.e.,
cesarz chiński z dynastii Qin, panował 221–210 p.n.e.
Kalendarium
Urodził się ok. 260 r. p.n.e. Był synem konkubiny władcy Qin, Zhuang Xianga, i (zapewne) jego ministra Lü Buweia, otrzymał imię Zheng.
Nowatorskie Qin
Państwo Qin, położone w środkowym Shaanxi, było jednym z 7 księstw, na które podzieliły się Chiny w schyłkowym okresie panowania dynastii Zhou, zw. Epoką Walczących Królestw (V–III w. p.n.e.); władcy Qin zerwali z systemem lenn, wprowadzając podział państwa na prefektury zarządzane przez mianowanych urzędników, a nie dziedzicznych wasali; unowocześnili także armię, składającą się przede wszystkim z piechoty i lekkiej jazdy; były to zmiany rewolucyjne w porównaniu do szanujących tradycję państw sąsiednich, które nie zrezygnowały z podziału na lenna i posyłały na wojnę oddziały rydwanów; unowocześnienie państwa pozwoliło władcom Qin (od 325 królom) na coraz śmielsze aneksje ziem sąsiadów.
Zjednoczenie Chin
W 247 Zheng wstąpił na tron, ale przez 12 lat pozostawał pod kuratelą Lü Buweia, który — jeszcze za panowania króla Zhuang Xianga — zahamował ekspansję Qin; kiedy zaczął rządzić samodzielnie zmusił ministra do samobójstwa i wznowił wojny z sąsiadami; w niespełna 10 lat podbił ostatnie niezależne państwa: Han (230), Zhao (228), Chu (223), Yan (222) i Qi (221). Opanowawszy 221 Chiny, Zheng polecił ministrom, żeby wymyślili dla niego stosowny tytuł; ministrowie zdecydowali się na tytuł Najwyższy z Dostojnych, który on zmodyfikował na Pierwszy Dostojny Władca (Shi Huangdi), dla Europejczyków — cesarz.
Reformy i podboje
Rządził z Xianyangu, stolicy Qin, gdzie zbudował monumentalną rezydencję, w której pozostawał niewidzialny dla poddanych; jednak nie izolował się od nich całkowicie: odbywał podróże po kraju, a nawet incognito, w asyście kilku żołnierzy, spacerował po Xianyangu. Od razu też przystąpił do reform, które miały upodobnić Chiny do Qin i przez to zintegrować je; zamiast nadać lenna kuzynom i zasłużonym dygnitarzom podzielił państwo na prefektury, zarządzane przez administratora cywilnego, gubernatora wojskowego i nadintendenta, co ograniczało ich władzę i nadużycia; uwłaszczył chłopów i wyznaczył podatki proporcjonalne do wielkości uprawianych przez nich gruntów; budował kanały i drogi, ułatwiając przemieszczanie wojsk i towarów po całym kraju; ujednolicił też miary i wagi oraz znaki pisma. Reformy te wcielała w życie armia urzędników, podzielonych na 20 rang; dla opornych i opieszałych poddanych była w zasadzie jedna kara — śmierć. Cesarz dokonał też nowych podbojów: na północy 215–214 odepchnął barbarzyńskich nomadów za wielki łuk Huang He (dla zabezpieczenia zdobyczy zainicjował budowę Wielkiego Muru), na południu przyłączył tereny dzisiejszych prowincji Fujian (222–221), Henan i Guangdong, a także Annam, część dzisiejszego Wietnamu (221–214).
Wróg tradycji
Jak każdy władca chciał być akceptowany w niebie i na ziemi, ale te zamierzenia mu się nie powiodły; na świętej górze Xiang, na którą wybrał się z pielgrzymką wkrótce po rozpoczęciu panowania, powitał go huraganowy wiatr; cesarz zareagował jak przystało na despotę — kazał kilku tysiącom skazańców ściąć las porastający górę i pomalować ziemię na czerwono (jak przestępcę); dla ludzi znających tradycję był uzurpatorem, gdyż zjednoczył Chiny podstępem i przemocą, a nie jak legendarny Yu Wielki przez pokojowe upowszechniane swojej cnoty; wydał więc wojnę tradycji — wszystkie poświęcone jej dzieła miały być spalone (przy okazji kazał pogrzebać żywcem 460 uczonych).
Grobowiec cesarza
Po wstąpieniu na tron Qin, jeszcze jako Zheng, zaczął budować swój grobowiec w Xi’anie położonym w pobliżu Xianyangu; spoczął w nim po śmierci (210 p.n.e.); według ówczesnych przekazów w grobowcu znajdowały się m.in. ruchome repliki głównych chińskich rzek Jangcy i Huang He oraz gwiazdozbiorów widocznych nad Chinami; razem z nim pochowano rzemieślników, którzy ustawili mechanizmy i ukryli skarby oraz kobiety z jego licznego haremu, z którymi nie miał dzieci. Dotąd nie rozpoczęto prac wykopaliskowych w grobowcu, natomiast 1974 odkryto nieopodal kopca grobowego wykonanych z terakoty wojowników cesarza (ponad 7 tysięcy figur) oraz 1999 — figury akrobatów.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Xi’an, armia terakotowa, zespół grobowy cesarza Shi Huangdi, dynastia Qin (Chiny)fot. Glob 4/J. Piwowarczyk
Xi’an, kamienny orszak pogrzebowy cesarza Shi Huangdi z przed ok. 2 tys. lat (Chiny)fot. J. Piwowarczyk/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wielki Mur Chiński, fragment fot. J. Piwowarczyk/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia