Schumann Robert
 
Encyklopedia PWN
Schumann
[szụ:man]
Robert Wymowa, ur. 8 VI 1810, Zwickau (Saksonia), zm. 29 VII 1856, Endenich k. Bonn,
niemiecki kompozytor i pianista, jeden z głównych przedstawicieli romantyzmu w muzyce.
Kalendarium
Urodził się 8 VI 1810 w Zwickau (Saksonia). Prócz talentu muzycznego wykazywał zdolności literackie, we wczesnej młodości pod wpływem poetów romantycznych: Jeana Paula i E.T.A. Hoffmanna, pisał nowele i poezje.
Życie, praca, muzyka
W 1828–30 studiował prawo na uniwersytetach w Lipsku i Heidelbergu. Pod wrażeniem gry I. Moschelesa, a przede wszystkim N. Paganiniego, postanowił zostać pianistą-wirtuozem. W muzyce był właściwie samoukiem; w Lipsku korzystał w dziedzinie teorii muzyki i kompozycji z porad H. Dorna, kapelmistrza teatralnego, oraz pobierał lekcje fortepianu u F. Wiecka. W 1832 choroba i niedowład palca prawej ręki uniemożliwiły mu karierę pianisty i skłoniły do poważniejszego zainteresowania się kompozycją. Jednocześnie dawał upust swoim zainteresowaniom literackim w publicystyce muzycznej; pisywał artykuły i recenzje muzyczne (m.in. 1831 w „Allgemeine Musikalische Zeitung” ogłosił entuzjastyczną recenzję Wariacji na temat „Là ci darem la mano” F. Chopina, ze słynnym zdaniem: „Panowie, czapki z głowy, oto geniusz”). W 1834 założył czasopismo muzyczne „Neue Zeitschrift für Musik”, które redagował przez 10 lat, i w którym pod pseudonimem Florestan i Euzebiusz ogłaszał liczne artykuły, występując w nich przeciw złemu smakowi i filisterskim gustom oraz popierając nowe prądy w muzyce. W 1840 ożenił się z C. Wieck (C. Schumann), córką swego nauczyciela, później znaną pianistką. W 1843 prowadził klasę gry fortepianowej i kompozycji w konserwatorium w Lipsku. Odbył jako dyrygent kilka podróży koncertowych z żoną: 1844 do Rosji, w następnych latach do Wiednia, Pragi i niektórych miast niemieckich; zajmował też stanowisko dyrygenta w Dreźnie i Düsseldorfie. Pod wpływem ataku choroby umysłowej podjął II 1854 samobójczą próbę utopienia się w Renie, po której ostatnie 2 lata życia spędził w zamkniętym zakładzie w Endenich. Zmarł 29 VII 1856 w Endenich koło Bonn.
Warsztat kompozytorski
W swej twórczości Schumann skupił się przede wszystkim na muzyce fortepianowej i liryce wokalnej. Fakt, że rozpoczął działalność od poezji, zaważył na całej jego pózniejszej twórczości muzycznej, ściśle wiążącej się z literaturą. Kompozytor uznawał muzykę za sztukę mało konkretną, którą należy doprecyzować tekstem poetyckim, dlatego nawet utworom fortepianowym nadawał poetyckie tytuły. Poezja, której wyznaczył w swojej muzyce tak wybitną rolę, decydowała o formie muzycznej, co było wyraźne w liryce wokalnej. Robert Schumann czerpał jej wzory z wcześniejszych doświadczeń F. Schuberta na tym polu. Cykle swych pieśni podporządkowywał konstrukcji cyklów poetyckich. Stworzony przezeń typ wokalnej miniatury lirycznej nie odpowiadał ani pieśni zwrotkowej, ani przekomponowanej; forma takiej miniatury wynikała z charakteru liryki poetyckiej, np. poezji J. Eichendorffa lub H. Heinego (w cyklu Miłość poety). W pieśniach niejednokrotnie stosował efekt melodeklamacji; szczególnie ważną rolę powierzał partii fortepianu. Swoje liczne miniatury fortepianowe ujmował, podobnie jak pieśni, również w cykle; zajmują one ważną pozycję w liryce instrumentalnej okresu romantyzmu. Wpływ liryki wokalnej jest widoczny także w jego sonatach fortepianowych, zwłaszcza w Sonacie fis-moll, którą można uważać za cykl miniatur. W późnym okresie twórczości Schumann uprawiał z powodzeniem również formy muzyki symfonicznej (symfonie, koncerty) i kameralnej (kwartety smyczkowe, tria fortepianowe, popularny Kwintet fortepianowy).
Ważniejsze utwory
Utwory na fortepian — cykle miniatur, m.in.: Motyle (Papillons 1829–31), Tańce Związku Dawida (Davidsbündlertänze 1837), Carnaval, Scènes mignonnes... sur quatre notes (1833–35, 21 utworów), Utwory fantastyczne (Fantasiestücke 1837), Sceny dziecięce (Kinderszenen 1838, wśród nich popularne Marzenie), Kreisleriana (1838), Karnawał w Wiedniu (Faschingsschwank aus Wien 1839–40), Sceny leśne (Waldszenen 1848–49), Kartki z albumu (Albumblätter 1832–45), Album dla młodzieży (Album für die Jugend 1848); liczne drobne utwory, m.in. popularna Arabeska (1839), 2 sonaty (1832–38), Concert sans orchestre (1836, przerobiony 1853 na III Sonatę), Toccata C-dur (1829–32), Fantazja C-dur (1836–38), Etiudy symfoniczne (1834–37, przerobione 1852 na Études en forme de variations), 6 Etiud wg Paganiniego (1833), utwory na 4 ręce i na 2 fortepiany; cykle pieśni — Krąg pieśni (Liederkreis 1840, do słów Heinego), Myrthen (1840, do słów m.in. Goethego, Heinego, G. Byrona), Liederkreis (1840, do słów Eichendorffa), Miłość i życie kobiety (Frauenliebe und -leben 1840, do słów A. von Chamisso), Miłość poety (Dichterliebe 1840, do słów Heinego), muzyka kameralna — 3 sonaty skrzypcowe (1851–53), 3 tria fortepianowe (1847–51), 3 kwartety smyczkowe (1842), Kwartet fortepianowy (1842), Kwintet fortepianowy (1842); 4 symfonie: I B-dur „Wiosenna” (1841), II C-dur (1846), III Es-dur „Reńska” (1850), IV d-moll (1851), uwertury do dramatów Byrona, F. Schillera, W. Szekspira, Goethego; koncerty: fortepianowy a-moll (1841–45), wiolonczelowy a-moll (1850), skrzypcowy d-moll (1853); opera Genoveva (Lipsk 1850), oratoria: Raj i Peri (Das Paradies und die Peri 1843) i Der Rose Pilgerfahrt (1851); Sceny z „Fausta” Goethego (1844–53).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Schumann Robert, Sceny dziecięce op 15 na fortepian fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia