Saint-Simon Claude Henri
 
Encyklopedia PWN
Saint-Simon
[sę simą̣]
Claude Henri de Rouvroy de Wymowa, hrabia, ur. 17 X 1760, Paryż, zm. 19 V 1825, tamże,
francuski historyk, filozof i myśliciel społeczny.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 17 X 1760 w Paryżu.
Życie i działalność
Pochodził ze zubożałej rodziny arystokratycznej, której jednym z przodków, wedle rodzinnej legendy, był Karol Wielki. Od 1779 brał udział u boku M.J. de La Fayette’a w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W czasie rewolucji francuskiej 1789–99 wrócił do kraju, gdzie oddawał się spekulacjom finansowym. W 1793 został na krótko aresztowany. Od 1797 poświęcił się wyłącznie nauce. W 1801, wraz z żoną, otworzył w Paryżu salon dla uczonych (w kontrakcie ślubnym zastrzeżono, że małżeństwo jest zawarte tylko na okres istnienia salonu). W dyskusjach z nimi uzupełniał swe wykształcenie; w tym okresie zatrudniał jako swych sekretarzy m.in. A. Thierry’ego i A. Comte’a, który zawdzięczał mu niejedną ze swoich idei. Burzliwe życie Sain-Simona obfitowało w rozliczne spektakularne epizody, m.in. pobyt w szpitalu psychiatrycznym (1813), oskarżenie o obrazę rodziny królewskiej (1820). Wiecznie skłócony z otoczeniem nieustannie borykał się z kłopotami materialnymi, z których co pewien czas wybawiali go zainteresowani jego poglądami mecenasi, np. jego były lokaj Diard.
Zasadnicze zarysy swoich poglądów Saint-Simon ogłosił 1802 w Lettres d’un habitant de Genève à ses contemporains i rozwijał w późniejszych pracach, zwłaszcza Introduction aux travaux scientifiques du XIXè siècle (t. 1–2 1807–08), De la réorganisation de la Société Européenne... (1814), Du système industriel (1821), Catéchisme des industriels (1823–24) oraz Nouveau christianisme (1825). W języku polskim ukazały się Pisma wybrane (t. 1–2 1968). Saint-Simon zmarł 19 V 1825 w Paryżu.
Wizja reformy
Jest uważany za jednego z głównych przedstawicieli socjalizmu utopijnego — chociaż inaczej niż inni przedstawiciele tego kierunku — nie kwestionował instytucji własności prywatnej, lecz zwalczał jedynie pasożytnictwo, polegające na korzystaniu z niej bez wykonywania pracy społecznie użytecznej. W swych dziełach postulował przebudowę istniejącego ustroju społecznego — usunięcie wad systemu kapitalistycznego — poprzez racjonalną reorganizację produkcji i stworzenie społeczeństwa industrialnego (przemysłowego), w którym kierownicza rola przypadałaby tym, którzy wykonują pracę pożyteczną dla ogółu. Wyobrażał sobie, że społeczeństwo może zostać planowo zorganizowane na podobieństwo zakładu produkcyjnego, a miejsce rządzenia ludźmi może zająć zarządzanie rzeczami. Główna rola w organizowaniu nowego społeczeństwa powinna przypaść nauce o społeczeństwie (fizyce społecznej), tak samo ścisłej, jak nauki przyrodnicze. Występował jako zwolennik historyzmu w ujmowaniu przemian społecznych i uważał, że wykazują one empirycznie możliwą do stwierdzenia prawidłowość wyznaczoną przez zmiany w dziedzinie produkcji dóbr materialnych, te ostatnie zaś przez rozwój wiedzy (nauki, umysłu).
Poszukując praw rozwoju wiedzy, określających w ostatecznej instancji przebieg procesów dziejowych, Saint-Simon sformułował słynne „prawo trzech stadiów” rozwoju umysłu ludzkiego (teologicznego, metafizycznego i pozytywnego), przejęte później przez Comte’a jako podstawa jego systemu socjologii. Od Saint-Simona pochodzi również popularne później w socjologii pojęcie „nowoczesne społeczeństwo przemysłowe” jako przeciwieństwa dawnego społeczeństwa militarnego. Jest uważany za prekursora technokratyzmu. W ostatnim okresie twórczości Saint-Simon propagował „nowe chrześcijaństwo” mające być próbą syntezy wartości tradycyjnego chrześcijaństwa z ideą postępu społecznego i naukowego. „Nowe chrześcijaństwo” miało przezwyciężyć przede wszystkim pogardę dla doczesności oraz dokonywać rehabilitacji cielesności. Saint-Simon był przekonany o rychłym urzeczywistnieniu się swoich wizji idealnego społeczeństwa i idealnej kultury. Na łożu śmieci powiedział do swoich uczniów: „Gruszka już dojrzała. Musicie ją zerwać”.
Uczniowie Saint-Simona
Opuszczony przez wszystkich i skazany na ubóstwo Saint-Simon próbował 1823 popełnić samobójstwo. Saint-Simonem zaopiekował się wtedy jego kolejny sekretarz O. Rodrigues, wokół którego zaczęła formować się grupa uczniów. Najbardziej znani spośród nich to: S.A. Bazard i B.P. Enfantin. Przyczynili się oni do usystematyzowania i spopularyzowania koncepcji Saint-Simona. Ich wykłady z 1829 złożyły się na Doktrynę Saint-Simona (1830, wydanie polskie 1961). Saint-simoniści stworzyli zwartą, zhierarchizowaną organizację, przypominająca religijną sektę. „Mojżesz przyrzekł był ludziom powszechne braterstwo — mówili — Chrystus je przygotował. Saint-Simon je zrealizował.” Członkowie grupy mieli swój strój organizacyjny — niebieski frak, białe pantalony, białą kamizelkę z czerwoną lamówką u góry. Kamizelka była zapinana przez guziki umieszczone na plecach. Miało to sprzyjać rozwojowi braterstwa, gdyż nie można było ani zdjąć, ani założyć tej kamizelki bez pomocy drugiej osoby. Mimo swoich inicjatyw saint-simoniści angażowali się w wiele cennych inicjatyw natury oświatowej i socjalnej, a także w budowę Kanału Sueskiego oraz linii kolejowych we Francji. Grupa rozpadła się około 1830 na kilka zwalczających się zaciekle grupek. Główną przyczyną sporu były kwestie emancypacji kobiet oraz wolnej miłości.
Anegdota z życia reformatora
Saint-Simon rozpoznał swoje właściwe powołanie dopiero w wieku 33 lat. W 1793, gdy był więziony w Pałacu Luksemburskim, pewnej nocy przybył do niego duch jego przodka Karola Wielkiego, który mu oznajmił: „Synu mój, twoje sukcesy jako filozofa dorównają tym sukcesom, które ja odniosłem jako wojownik i jako polityk”.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia