Sabaudia
 
Encyklopedia PWN
Sabaudia, Savoie Wymowa,
kraina historyczna w południowo-wschodniej Francji, przy granicy ze Szwajcarią i Włochami, w regionie Owernia-Rodan-Alpy, w dep.: Savoie i Haute-Savoie;
pow. 10,4 tys. km2; 916 tys. mieszk.; stanowi część regionu adm. i gosp. Owernia-Rodan-Alpy (dep. Savoie i Haute-Savoie); gł. m.: Chambéry, Annecy. Obejmuje najwyższą część fr. Alp — Alpy Sabaudzkie z masywami Mont Blanc (wys. 4807 m) i Vanoise (wysokość do 3852 m); rzeźba wysokogórska, polodowcowa (ostre granie, cyrki lodowcowe, doliny U-kształtne), związana z działalnością lodowców w plejstocenie; głębokie doliny rz.: Isère, Arc, jez.: Genewskie, Annecy, Bourget; lasy świerkowe; powyżej 3000 m lodowce, najdłuższy Mer de Glace na stokach Mont Blanc; Park Nar. Vanoise (pow. 530 km2). Podstawą gospodarki jest turystyka; liczne ośr. sportów zimowych i uzdrowiska, m.in. Chamonix-Mont-Blanc, Albertville, Aix-les-Bains, Évian-les-Bains, Thonon-les-Bains; na rzekach elektrownie wodne i usytuowane w ich pobliżu huty aluminium oraz stali szlachetnych; przemysł precyzyjny, gł. zegarmistrzowski, drzewny, papierniczy, chem. (w tym farm.), skórz., wyrób serów; hodowla bydła i owiec, w dolinach uprawa zbóż, roślin pastewnych, winorośli; gł. szlaki drogowe i kol. biegną dolinami rzek; w tunelach drogowych Mont Blanc, Mont Cenis szosy łączące Francję z Włochami, pod przełęczą Fréjus tunel kol. na linii Lyon–Turyn.
Historia. W starożytności zamieszkana przez Celtów; 122–118 p.n.e. podbita przez Rzymian i przyłączona do Galii Narbońskiej; w poł. V w. opanowana przez Burgundów; od 534 z Burgundią we władaniu Merowingów, następnie Lothara (843) i Królestwa Burgundii (IX–X w.), wraz z którym 1032 włączona do cesarstwa rzymskiego-niem. jako odrębne hrabstwo; najważniejsze 2 rodziny senioralne: na północy hrabiów Genewy i w części południowej wywodząca się od hr. Humberta I Białorękiego (sabaudzka dynastia); w XI–XV w. (przez małżeństwa, wymiany ziem i podboje) Sabaudia powiększała swe terytoria po obu stronach Alp (1388 uzyskała Niceę wraz z dostępem do morza, 1401 zakupiła księstwo genewskie, w XV w. zaanektowała stopniowo opanowywany Piemont); od 1416 księstwo; od końca XV w. teren rywalizacji m.in. między Francją a Hiszpanią (1536 Sabaudia utraciła na rzecz Szwajcarii Vaud, 1601 na rzecz Francji — Bresse, Bugey, Valromey i Gex); 1713 na mocy traktatu w Utrechcie uzyskała Sycylię, wymienioną 1720 na Sardynię, stając się częścią Królestwa Sardynii, którego królem został książę Sabaudii, Wiktor Amadeusz II; 1792 w I koalicji antyfr., zajęta przez fr. wojska i przyłączona do Francji (1792–1813); 1815–60 powróciła do Królestwa Sardynii, 1860 ostatecznie odstąpiona Francji (wraz z Niceą) w zamian za fr. pomoc wojsk. w zjednoczeniu Włoch (porozumienie w Plombières, 1858); 1947 na mocy traktatu paryskiego wprowadzono korzystną dla Francji korektę linii granicznej Sabaudii z Włochami.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia