rusyfikacja na ziemiach polskich w XIX w.

rusyfikacja na ziemiach polskich w XIX w.,

polityka rządu rosyjskiego prowadzona w okresie zaborów w celu wpojenia rosyjskiej kultury oraz świadomości narodowej ludności zamieszkującej ziemie zajęte w wyniku rozbiorów Polski; panował pogląd, że dialekty języków białoruskiego i ukraińskiego są regionalnymi odmianami języka rosyjskiego, wyznawcy prawosławia oraz katolicyzmu obrządku greckiego są Rosjanami, ludność polska, litewska i żydowska zaś powinna przyjąć język, kulturę i religię Rosjan.

Po powstaniu listopadowym 1830–31 zlikwidowano sejm i armię polską; zamknięto uniwersytety w Warszawie i Wilnie, Liceum Krzemienieckie, TPN; wiele cennych zbiorów wywieziono do Petersburga; 1833 wprowadzono stan wojenny, co oznaczało podporządkowanie administracji cywilnej rosyjskiemu dowództwu wojskowemu; w Warszawie wzniesiono Cytadelę, w X Pawilonie — więzienie polityczne; namiestnikiem Królestwa Polskiego został I. Paskiewicz; Rada Administracyjna, formalnie utrzymana, stała się organem doradczym namiestnika; 1839 spod kompetencji Rady wyłączono sprawy szkolne, powierzając je Ministerstwu Oświaty w Petersburgu; od 1841 także sądownictwo podlegało ministerstwu w Petersburgu; województwa przemianowano na gubernie; w latach 40. wprowadzono rosyjski system monetarny i rosyjski kodeks karny. Rusyfikacja była realizowana szczególnie bezwzględnie po upadku powstania styczniowego 1863–64; zmierzała do całkowitej unifikacji ziem polskich z Imperium Rosyjskim; 1866 zlikwidowano Sekretariat Stanu Królestwa Polskiego w Petersburgu, 1867 — Radę Stanu, Radę Administracyjną i komisje rządowe; lokalne władze administracyjne, skarbowe, pocztowe, szkolne, sądowe itp. zorganizowano na wzór rosyjski i podporządkowano odnośnym ministerstwom cesarstwa; urzędy były obsadzane Rosjanami; wprowadzono język rosyjski w urzędach i szkołach (1866–69 w gimnazjach, od 1885 w szkołach ludowych); 1869 zamknięto Szkołę Główną, otwarto Uniwersytet Warszawski z rosyjskim językiem wykładowym. Walka z językiem polskim osiągnęła apogeum, gdy urząd generała-gubernatora sprawował J. Hurko (1883–94), kuratora szkolnego — A. Apuchtin (1879–97); obowiązywała cenzura. Zniesiono nazwę Królestwo Polskie, wprowadzając nazwę Kraj Przywiślański; osobom polskiego pochodzenia zakazano nabywania majątków ziemskich w zachodnich guberniach cesarstwa. Wzmożono proces kasaty klasztorów, przekazując ich dobra duchowieństwu prawosławnemu. W 1867 hierarchię kościelną poddano zwierzchnictwu mianowanego przez cara Kolegium Rzymskokatolickiego w Petersburgu, izolując w ten sposób duchowieństwo katolickie od Rzymu; postanowiono też zlikwidować Kościół unicki (od 1839 zniesiony już w cesarstwie); prawa wyznania panującego uzyskało prawosławie. Polityka rusyfikacyjna była stosowana wobec wszystkich mieszkańców, niezależnie od narodowości (m.in. 1865 zakaz wszelkich druków i publikacji w języku litewskim, jak również białoruskiego posługującym się czcionką łacińską; 1874 rozciągnięto ten zakaz na druki ukraińskie). Po okresie wzmożonego nacisku rusyfikacyjnego 1885–1905, w wyniku rewolucji 1905–07 wprowadzono pewne swobody w zakresie życia narodowego (m.in. prywatne szkolnictwo z językiem polskim, przedstawicielstwo w rosyjskiej Dumie Państwowej, zgoda na tworzenie polskich stowarzyszeń naukowych i kulturalnych, zelżała cenzura, zalegalizowano ruch związkowy).