Rio de Janeiro

Rio de Janeiro

[rrịju dżi żanẹjru] ,

miasto w południowo-wschodniej Brazylii, nad otwartym Oceanem Atlantyckim i zatoką Guanabara; stolica stanu Rio de Janeiro.

stolica stanu Rio de Janeiro; drugie po São Paulo co do wielkości i znaczenia gosp. miasto kraju, jedno z gł. miast Ameryki Łac.; tworzy region metropolitalny Rio de Janeiro–Niterói (11,9 mln mieszk., 2010), w którego skład wchodzą m.in. miasta: Nova Iguaçu, Duque de Caxias, São João de Meriti, Nilópolis; ważny ośrodek przem. kraju; przemysł włók. (gł. bawełn.), odzieżowy, obuwniczy, metal., chem., petrochemiczny, elektrotechniczny; jeden z największych portów mor. Brazylii (przeładunek 14 mln t), gł. import ropy naftowej; duży węzeł komunik. (2 porty lotn., w tym 1 międzynar.); ważny ośrodek kult. i nauk.; siedziba 2 akad. (zał. 1897 i 1916), 4 uniw. (najstarszy zał. 1920) i in. szkół wyższych, instytutów nauk.-badawczych, bibliotek (m.in. nar.), muzeów (m.in. hist. miasta Rio de Janeiro, sztuki, sztuki współcz., etnogr.); znany ogród botaniczny. Rio de Janeiro jest jednym z najpiękniejszych miast Ameryki dzięki malowniczemu położeniu na równinie nad O. Atlantyckim i nad zat. Guanabara oraz częściowo na stokach kilku niewysokich pasm górskich; spośród dominujących nad miastem wzgórz najbardziej charakterystyczne są Pão de Açucar (Głowa Cukru, wys. 395 m) oraz wznoszące się nad wejściem do zat. Corcovado (wys. 704 m), ze statuą Chrystusa (wys. ok. 30 m) na szczycie; znany ośr. turyst. i kąpielisko mor. (m.in. słynna plaża Copacabana). Najstarsza część miasta (dzielnica handl.) leży w południowo-wschodniej części Rio de Janeiro nad zat. Guanabara; luksusowe dzielnice są położone nad O. Atlantyckim; zakłady przem. i robotnicze dzielnice mieszkaniowe koncentrują się gł. w północnej i zachodniej części miasta; na stokach okolicznych wzgórz osiedla nędzy (favelas). Od 1974 Rio de Janeiro jest połączone mostem (dł. ok. 14 km) z m. Niterói.

Historia.

Założone 1567 przez Portugalczyków nad zat. odkrytą 1502 przez żeglarzy portugalskich; od końca XVII w. rozwijało się jako ośr. miejski i port obsługujący region uprawy trzciny cukrowej, a od pocz. XVIII w. także kopalnie złota w Minas Gerais, przeżywającym wówczas „gorączkę złota”; do połowy XVIII w. ważny ośrodek handlu niewolnikami w Ameryce Południowej; od 1763 stol. portugalskiego wicekrólestwa Brazylii, 1822–1960 stol. Brazylii, ośr. kult. i nauk.; do końca XIX w. największe miasto Ameryki Południowej; od 1975 stol. stanu; 1947 na konferencji panamer. podpisano tu ogólnoamer. traktat o pomocy wzajemnej, zw. paktem z Rio.

Zabytki.

Kościół i klasztor Benedyktynów (1590); klasztory z XVII w.: Santo Antônio, São Bento, Misericordia; z XVIII w.: katedra Candelaria i liczne kościoły, m.in.: Nossa Senhora da Gloria, Nossa Senhora do Carmo, São Francisco da Penitência, São Pedro; z XIX w.: pałace — król., Itamaraty, Guanabara; eklektyczne budowle użyteczności publicznej (teatr, muzea, biblioteka, uczelnie). Liczne budowle nowoczesne z XX w. projektowane przez wybitnych architektów brazylijskich, wśród nich — gmachy Min. Zdrowia i Min. Oświaty (architekci m.in.: L. Costa, O. Niemeyer, A. Reidy; rzeźbiarze: J. Lipchitz, B. Giorgi, A. Zamoyski; projekt ogrodu: R. Burle Marx), gmach muzeum sztuki współcz. (Reidy, Burle Marx).

Rio de Janeiro, widok ogólny (Brazylia)

Rio de Janeiro, plaże i nowoczesne centrum (Brazylia)

Rio de Janeiro, w głębi wzniesienie Corcovado ze statuą Chrystusa (Brazylia)

Rio de Janeiro, Copacabana (Brazylia)

Rio de Janeiro, Głowa Cukru

Rio de Janeiro, zdjęcie satelitarne