rewolucja lutowa

rewolucja lutowa 1917 w Rosji,

rewolucja, w której wyniku został obalony carat i wprowadzono w Rosji ustrój demokratyczny;

wybuchła pod koniec I wojny światowej (wg nowego kalendarza w marcu), która ujawniała zacofanie ekonomiczne i polityczne Imperium Rosyjskiego; dojrzewała w 2 nurtach: w toku walki liberalnej opozycji o uratowanie Dumy Państwowej i o utworzenie rządu cieszącego się poparciem społecznym (liberalni dygnitarze, postępowi politycy) oraz nasilających się od jesieni 1916 nastrojów rewolucyjnych w armii i w miastach (początkowo zamieszki głodowe). Początkiem rewolucji lutowej był strajk w Zakładach Putiłowskich w Piotrogrodzie 3 III (18 II wg starego stylu), poparty przez załogi innych fabryk; 9 III (24 II) liczba strajkujących wzrosła do ok. 200 tysięcy, następnego dnia rozpoczął się polityczny strajk powszechny. Represje władz przyspieszyły wybuch walk zbrojnych (11–12 III), ponad 60 tysięcy żołnierzy garnizonu piotrogrodzkiego przeszło na stronę powstańców, 13 III stolica znalazła się w rękach powstańców; także w wielu innych miastach i punktach Rosji organizowano zbrojne wystąpienia, wieczorem tegoż dnia powstanie zwyciężyło w Moskwie; 15 III car Mikołaj II abdykował (w Pskowie) na rzecz swego brata, wielkiego księcia Michała, który jednak następnego dnia zrzekł się korony. 12 III 1917 rozpoczęła działalność Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich; rady zaczęły powstawać w całej Rosji; główną rolę odgrywali w nich socjaliści-rewolucjoniści i mienszewicy. Jednocześnie trwały przygotowania partii i ugrupowań liberalno-demokratycznych do przejęcia rządów; najważniejszym zagadnieniem była kwestia ustanowienia nowej władzy państwowej; 12 III powstał Tymczasowy Komitet Dumy Państwowej z M. Rodzianką na czele; 14 III Komitet Wykonawczy Rady Piotrogrodzkiej zawarł porozumienie z Tymczasowym Komitet Dumy Państwowej, który 15 III wyłonił pierwszy gabinet Rządu Tymczasowego z G. Lwowem jako premierem; większość jego ministrów należała do partii konstytucyjnych demokratów (kadetów) i październikowców. Jednocześnie oba Komitety odłożyły reformy konstytucyjne w Rosji do decyzji Konstytuanty (Zgromadzenie Ustawodawcze w Rosji). Od utworzenia Rządu Tymczasowego do wypadków lipcowych 1917 istniały 2 ośrodki władzy (tzw. dwuwładza); oficjalnie władzę sprawował Rząd Tymczasowy, ale znajdowała się ona także w rękach rad delegatów robotniczych i żołnierskich. Bolszewicy, którzy oprócz socjalistów-rewolucjonistów i mienszewików uczestniczyli w procesie tworzenia rad, występowali przeciw ugodzie z Tymczasowym Komitet Dumy Państwowej i Rządem Tymczasowym. Początkowo żywiołowe, powszechne zadowolenie z uzyskanych swobód demokratycznych stopniowo ustępowało miejsca rozczarowaniu zarówno wśród robotników, żołnierzy i części inteligencji (zasadnicze kwestie — zaprzestanie wojny, powszechna reforma rolna — zostały odłożone do czasu zwołania Zgromadzenia Ustawodawczego), jak również w obozie kontrrewolucji, zrażonym represjami rządu przeciw uczestnikom wrześniowego powstania generała Ł. Korniłowa. W tym czasie bolszewicy dokonali zmiany taktyki wytyczonej przez Lenina w tezach kwietniowych i przystąpili do przygotowania powstania zbrojnego (rewolucja październikowa).