renormalizacja,
fiz. zbiór metod, które w teorii pola pozwalają na uwzględnianie wpływu pól otaczających cząstkę (w tym jej własnego pola) na jej parametry (masę, ładunek itp.).
renormalizacja
Encyklopedia PWN
Wpływ własnego pola naładowanej cząstki na jej masę jest znany w fizyce klas. jako tzw. masa elektromagnetyczna; w kwantowej teorii pola ten wpływ jest formalnie nieskończony, co przez długi czas (w latach 30. i 40. XX w.) stanowiło ogromną przeszkodę w stosowaniu kwantowej teorii pola do opisu cząstek elementarnych; dopiero prace R.P. Feynmana, J. Schwingera, S. Tomonagi (wspólna Nagroda Nobla 1965) i in. pozwoliły na właściwe zrozumienie problemu nieskończoności w kwantowej teorii pola. We współcz. ujęciu r. wprowadza pewną dowolną skalę energii μ i wyraża wszystkie fiz. wielkości przez wartości parametrów ai(μ) przy tej skali (są to np. masy mi(μ) czy ładunki qi(μ)); porównanie odpowiedniej liczby fizycznie obserwowalnych procesów (np. przekrojów czynnych lub czasów rozpadu) z teoretycznie otrzymanymi dla skali μ pozwala na wyznaczenie skończonych wielkości ai(μ); w tzw. teoriach renormalizowalnych liczba tych parametrów jest ograniczona (np. w elektrodynamice kwantowej równa 2) i wszystkie inne procesy są za pomocą tych kilku parametrów jednoznacznie wyznaczone. Jednocześnie fizycznie obserwowalne procesy nie zależą od skali μ i można je równie dobrze opisać przez parametry przy innej skali ai(μ′) — równanie wyrażające tę niezależność to tzw. równanie grupy r., którego rozwiązania są nazywane „biegnącymi” masami i stałymi sprzężenia. Idea tego typu niezależności stała się również potężnym narzędziem w fizyce statyst. przy opisie zjawisk w pobliżu punktów kryt., gdyż układy takie są prawie niezależne od skali i wykazują bardzo uniwersalne zachowanie, wyrażone w postaci tzw. wykładników kryt., które mogą być policzone w ramach teorii r. W 1982 za badania w tej dziedzinie K. Wilson otrzymał Nagrodę Nobla.
Krzysztof Meissner
