radioteleskop

radioteleskop

[łac.-gr.],

teleskop radiowy,

urządzenie do odbioru i analizy promieniowania radiowego emitowanego przez ciała niebieskie.

Typowy radioteleskop to metalowa czasza w kształcie paraboloidy obrotowej, w której ognisku znajduje się antena odbierająca odbite od czaszy promieniowanie radiowe. Radioteleskop paraboloidalny może być sterowany, tzn. poruszany mechanizmem zegarowym, zgodnie z obrotem sfery niebieskiej tak, by mógł przez dłuższy okres obserwować to samo radioźródło (największy ma średnicę 100 m i znajduje się w Effelsbergu w Niemczech), lub nieruchomy — wówczas przez jego pole widzenia przesuwają się kolejne obszary nieba (największy ma średnicę ok. 300 m i znajduje się w Arecibo na Portoryko). Zdolność rozdzielcza pojedynczego radioteleskopu paraboloidalnego jest niewielka; wynika to ze stosunkowo dużej długości fal radiowych, stąd częste stosowanie układów radioteleskopowych, z których najprostszym jest radiointerferometr, składający się z 2 radioteleskopów połączonych ze wspólnym odbiornikiem. Im większa jest odległość między radioteleskopami (tzw. baza radiointerferometru), tym wyższa jest zdolność rozdzielcza układu, tzn. zdolność rozróżniania szczegółów radioźródła leżących blisko siebie. Często używa się radiointerferometrów złożonych z szeregu radioteleskopów ustawionych wzdłuż 1 prostej — uzyskuje się wówczas wzrost czułości aparatury. W celu osiągnięcia szczególnie wysokiej zdolności rozdzielczej stosuje się tzw. radiointerferometry o długich bazach; są to układy 2 radioteleskopów umieszczonych z dala od siebie (często na różnych kontynentach), dokonujących niezależnych obserwacji tego samego radioźródła; zapisy na taśmach magnetycznych fazy odbieranego przez oba radioteleskopy; promieniowania radioźródła są następnie wspólnie opracowywane przez komputer. Zdolność rozdzielcza takich układów sięga 0,001”. Używa się także układów radiointerferometrów złożonych np. z 2 radiointerferometrów ustawionych prostopadle względem siebie.