Pułtusk,
m. powiatowe w województwie mazowieckim, w Dolinie Dolnej Narwi, na skraju Wysoczyzny Ciechanowskiej i Międzyrzecza Łomżyńskiego, w sąsiedztwie Puszczy Białej, przy zachodniej granicy Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.
Pułtusk
Encyklopedia PWN
rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ludność miasta: ogółem — 19,4 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 844,9 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 23 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 21°06′E, szerokość geograficzna: 52°43′N
Prawa miejskie: nadanie praw — 1339
Oficjalne strony WWW: www.pultusk.pl
Historia. Gród wczesnopiastowski i osada targowa; w końcu XII w. gród kasztelański; poł. XIII–XVIII w. własność biskupów płoc.; prawa miejskie 1339; XV–XVII w. jeden z gł. ośr. gosp. i kult. Mazowsza (handel, gł. produktami rolnymi i leśnymi, spław do Gdańska); 1440 zał. przy miejscowej kolegiacie szkołę, przejętą w 2. poł. XVI w. przez jezuitów (wykładowcy m.in. P. Skarga i J. Wujek), drukarnia; zniszczony w czasie wojen w XVII i 1. poł. XVIII w.; od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Pol.; XIX w.–1975 i od 1999 siedziba powiatu; w okresie okupacji niem. rejon konspiracji; podczas działań wojennych 1944–45 zniszczony w ok. 85%.
Zabytki. Gotycka kolegiata (XV w., przebudowa renesans. 1560 — Jan Baptysta z Wenecji) z renes. kaplicą (1554) — wewnątrz m.in. malowidła ścienne (XVI w.) oraz zespół barok. epitafiów Załuskich, dzwonnica (1507, XVIII w.); późnogot. kościół NMP (XV/XVI w.) i Św. Krzyża (1531); wieża ratuszowa (1. poł. XVI w.) — ob. Muzeum Regionalne; barok kościół i klasztor Reformatów (1640, XIX w.); kolegium Jezuitów (fundowane 1566), od 1773 Benedyktynów z barok. kościołem (1717); zamek biskupi (od XIV w. wielokrotnie przebudowywany, ostatnio wraz z rekonstrukcjami — ob. Dom Polonii); klasycyst. kamienice.
