Psków, Pskow,
m. w Rosji, nad rz. Wielika, w pobliżu ujścia do Jez. Pskowskiego; stolica obwodu pskowskiego.
Psków
Encyklopedia PWN
— 210 tys. mieszk. (2019); przemysł maszyn., elektrotechniczny, materiałów budowlanych, włók. (lniarski), odzieżowy, skórz., spoż.; węzeł kol.; port rzeczny; międzynar. port lotn.; Inst. Pedag.; teatry (dram. i kukiełkowy), filharmonia; planetarium; muzea.
Historia. Jeden z najstarszych ośr. miejskich Rusi, wzmiankowany 903; od 1138 w republice nowogrodzkiej (osłaniał ją od ataków ze strony Inflant i Litwy); po uniezależnieniu się 1348 stol. samodzielnej republiki (ustrój zbliżony do ustroju republiki nowogrodzkiej); XII–XIV w. ważny ośrodek sztuki ruskiej (architektura, malarstwo ikon i iluminatorstwo — tzw. szkoła pskowska); stopniowo uzależniany przez państwo moskiewskie, od 1510 w jego granicach (wysiedlenie rodzimego bojarstwa); na przeł. 1581 i 1582 oblegany bezskutecznie przez Stefana Batorego; od końca XVII w. podupadał, ponownie nabrał znaczenia jako twierdza podczas wojny północnej 1700–21; od 1777 stol. guberni; znaczenie gosp. utracił po założeniu Petersburga, a militarne po przyłączeniu Białorusi (rozbiory Polski) do Rosji; w XIX w. miasto prowincjonalne; podczas I wojny świat. siedziba sztabu Frontu Północnego; 15 III 1917 w Pskowie podpisał abdykację Mikołaj II Romanow; II 1918 w Pskowie i okolicy walki Armii Czerwonej z wojskami niem.; podczas II wojny światowej okupowany 1941–43 przez Niemców; od 1944 stol. obwodu.
Zabytki. Kreml (Krom) — najstarsza część kam. obwarowań Pskowa z XIII w., z soborem Św. Trójcy (obecny z XVIII w.); w trakcie rozwoju miasta mury rozrastały się i w XVI w. ich długość wynosiła 9 km; sobór Przemienienia Pańskiego monastyru Spaso-Mirożskiego (ok. 1156) z zachowanymi cennymi freskami z 2. poł. XII w. (m.in. scena Złożenia do Grobu), sobór Rożdiestwa Bogorodicy monastyru Snietogorskiego (pocz. XVI w. z freskami). Wśród licznych cerkwi z XIV–XVI w. m.in.: Wasyla z Gorki, Kosmy i Damiana, Piotra i Pawła, Pokrowa i Rożdiestwa Bogorodicy; cerkwie z XVII i pocz. XIX w.; domy kupców (m.in. Pogankinów — ob. muzeum) z 1. poł. XVII w.; budowle modernist. z końca XIX w.
