prawo średzkie
 
Encyklopedia PWN
ok. 1210 targ w Środzie Śląskiej, działający dotąd na prawie polskim, ukształtował się na nowych zasadach prawa flamandzkiego (zwolnienie od sądownictwa kasztelańskiego i urzędników książęcych oraz od monopoli księcia, swoboda uprawiania handlu i rzemiosła, autonomiczne sądownictwo sołtysa nad targiem i osiedlem), 1235 Henryk I Brodaty uzyskał dla Środy Śląskiej pouczenie prawa magdeburskiego z saskiej Halle; z połączenia elementów prawa flamandzkiego i magdeburskiego powstało prawo średzkie, w którym władzę w mieście sprawował sołtys lub wójt dziedziczny (istniał w Środzie Śląskiej do 1570) z ławnikami, o ograniczonych kompetencjach w zakresie prawa karnego (sądzenie niektórych przestępstw było zastrzeżone dla sędziów państwowych). Utworzenie przez Henryka Brodatego prawa średzkiego miało na celu podporządkowanie tzw. prawa niemieckiego interesom księcia i władzy państwowej, do 1477 na prawie średzim lokowano na terenie całego kraju 132 miasta i tysiące wsi. Szczególnie wielką rolę prawo średzkie odegrało w XIII–1. połowie XIV w., stanowiąc próbę przystosowania prawa niemieckiego do krajowych stosunków i potrzeb, z eliminacją elementów niepożądanych dla narodowych interesów polskich (duża autonomia miast, a na wsi osadników niemieckich, w rozwiniętym prawie magdeburskim). Znaczenie prawa średzkiego zmalało po zjednoczeniu i konsolidacji państwa polskiego w czasach Kazimierza III Wielkiego i utworzeniu sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku krakowskim (1356–68); w XVI w. połączyło się ono z prawem magdeburskim.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia