Pluton

Pluton, symbol ,

astr. planeta karłowata, jeden z największych obiektów pasa Kuipera.

Symbol:

Odległość od Słońca: 3670,0 mln km (24,532086 AU); 7375,9 mln km (49,304144 AU); 5906,4 mln km (39,481283 AU)

Okres obiegu wokół Słońca (w latach): 247,7

Okres obrotu (w godzinach): 153

Masa planety: 0,012·10²⁴ kg (0,002009·masa Ziemi)

Średnia gęstość: 2,05 g/cm³

Atmosfera planetarna: azot, metan; temperatura na powierzchni: od 50 K — od -223°C do -273°C

Satelity naturalne: 3 ważniejsze satelity naturalne: Charon

Odkrycie: 1930 (C. Tombaugh)

Loty kosmiczne badające planetę: New Horizons (misja bez lądowania, dotrze w okolice Plutona około 2015)

Do 2006 traktowany jak dziewiąta według oddalenia od Słońca i najmniejsza planeta Układu Słonecznego. Pluton ma jasność wizualną ok. 15 wielkości gwiazdowej i dlatego może być obserwowany tylko przez duże teleskopy (średnica jego tarczy na niebie sięga zaledwie 0,1″). Planeta obiega Słońce w okresie prawie 248 lat po orbicie eliptycznej (mimośród 0,25), położonej w płaszczyźnie nachylonej do płaszczyzny ruchu Ziemi pod kątem 17,1°; odległość od Słońca zmienia się od 29,8 AU do 49,6 AU, czasami zatem znajduje się on bliżej Słońca niż Neptun (ostatnio 1979–99); promień równikowy kulistego globu Plutona ma 1137 km; masa Plutona stanowi zaledwie 0,002 masy Ziemi, a średnia gęstość materii, z której jest zbudowany, wynosi 2,05 g/cm³. Powierzchnię Plutona, o temperaturze (po stronie oświetlonej przez Słońce) ok. 45 K, pokrywa prawdopodobnie lód metanowy; gdy planeta znajduje się najbliżej Słońca otacza ją śladowa atmosfera złożona głównie z metanu i azotu.

Pluton został odkryty 1930 przez C. Tombaugha. Nazwa planety — mająca zgodnie z tradycją pochodzić od imienia jednego z greckich bogów — była pretekstem do upamiętnienia fundatora obserwatorium astronomicznego we Flagstaff (Arizona, USA), gdzie dokonano odkrycia, P. Lowella (inicjały są pierwszymi literami przyjętej nazwy). Jedno z pierwszych obliczeń orbity Plutona wykonał T. Banachiewicz, z powodzeniem stosując opracowane przez siebie metody rachunku krakowianowego. W 1978 został odkryty, tylko 2-krotnie od niego mniejszy, satelita Plutona — Charon, odległy od planety o 19,4 tysiąca km; oba ciała obiegają wspólny środek masy w ciągu 6,4 dnia, wokół osi nachylonej do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 122°, przy czym obracają się w taki sposób, że są do siebie zwrócone stale tą samą stroną. Wyraźna odmienność Plutona (orbity i parametrów fizycznych) od wielkich planet, a jednocześnie jego podobieństwo do odkrywanych od 1992 obiektów pasa Kuipera, wywołały w środowisku astronomów burzliwą dyskusję, czy jest on planetą, czy planetoidą; dyskusję zakończyła (2006) decyzja Międzynarodowej Unii Astronomicznej pozbawiająca Plutona statusu wielkiej planety i nadająca mu miano planety karłowatej.

Krzysztof Ziołkowski