Pirandello Luigi
 
Encyklopedia PWN
Pirandello Luigi, ur. 28 VI 1867, Agrigento, zm. 10 XII 1936, Rzym,
pisarz włoski.
Kalendarium
Urodził się 28 VI 1867 w Agrigento. Po studiach filologicznych w Rzymie i Bonn osiadł w Rzymie, gdzie przez długie lata wykładał stylistykę w Instytucie Pedagogicznym; od 1925 dyrektor Teatro dell’Arte; od 1929 członek Akademii Włoskiej. Publikowane od 1889 zbiory poetyckie (Mal giocondo 1889, Elegie renane 1895) i nowele nie przyniosły mu sukcesu.
Utwory sceniczne
Sławę literacką zyskał późno, dzięki utworom scenicznym (napisał ich 42), które, wystawiane na całym świecie, wywarły znaczny wpływ na teatr współczesny; do najsłynniejszych należą: Tak jest, jak się państwu zdaje (1917, wystawienie polskie 1926), Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora (1921, wystawienie polskie 1923), Henryk IV, grany w Polsce też pt. Żywa maska (1922, wystawienie polskie 1925). Dzięki sztukom teatralnym zwrócono również uwagę na nowele Pirandella, których wiele posłużyło za kanwę dla późniejszych dramatów. Pisarz stworzył ich 246 (z zamierzonych 365, po jednej na każdy dzień roku, stąd tytuł Novelle per un anno, t. 1–15 1922–37); w Polsce ukazały się m.in. wybory: Pierwsza noc (1929), Czarny szal (1958), Koń na księżycu (1972). Pirandello był także autorem powieści, z których najważniejsze to Cień Macieja Pascala (1904, wydanie polskie 1928, nowy przekład Świętej pamięci Mattia Pascal 1983) i Uno, nessuno e centomila (1926). Zmarł 10 XII 1936 w Rzymie.
Poetyka utworów
Kluczem do poetyki Pirandella jest jego esej L’umorismo (1908), mówiący o sprzeczności między treścią a formą oraz o niezbędnej dla pisarza umiejętności dostrzegania jej i analizowania. Naczelnym motywem twórczości Pirandella jest problem osobowości bohatera, który, ukryty za maską narzuconą mu przez społeczeństwo, gubi poczucie własnej tożsamości. Próba zdarcia maski, ukazania prawdziwego oblicza, kończy się zawsze klęską. W obłudnym i wrogim społeczeństwie człowiek nie może być sobą, musi grać na scenie życia wyznaczoną mu rolę i akceptować warunki tej gry. Jedyną możliwą ucieczką jest ucieczka w szaleństwo. Gra, maska, samotność, szaleństwo, życie jako teatr w teatrze, relatywizm wszelkich aspektów życia to wielkie tematy dzieła Pirandella, dzięki którym pisarz zdobył powszechne uznanie. W 1934 otrzymał Nagrodę Nobla. Utwory Pirandella bezpośrednio oddziałały na twórców teatru absurdu, m.in. na sztuki S. Becketta, W. Gombrowicza, S. Mrożka. Na sceny polskie jego dramaty trafiły już w 1923. Polska krytyka literacka utworzyła nawet termin pirandelizm, którego znaczenie zależne było od przekonań interpretatora.
Bibliografia
Dramaty, wstęp i nota M. Brahmer, Warszawa 1960;
Wybór dramatów, oprac. J. Heistein, «Bibl. Nar.» S. II nr 193, Wrocław 1978.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Pirandello Luigi, W poszukiwaniu autora, wycinanka — ilustracja do sześciu postaci scenicznych fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia