Pamir, Pomir,
kraina górska w Tadżykistanie, w Górskim Badachszanie; wschodni i południowy skraj w Chinach i Afganistanie;
Pamir
Encyklopedia PWN
Z P. rozchodzą się promieniście łańcuchy górskie Hindukusz, Karakorum i Kunlun. Najwyższy Szczyt Ismaila Samaniego, dawniej — Pik Komunizmu, 7495 m. P. został sfałdowany i wypiętrzony na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu w orogenezie alpejskiej (wcześniej działały tu orogenezy starsze). Składa się z 3 stref wygiętych w postaci łuków ku północy; masyw południowo-zachodni jest zbud. ze skał metamorficznych prekambru oraz granitoidów paleozoicznych i mezozoicznych; synklinorium środkowej i południowo-wschodniej części P. oraz antyklinorium północne tworzą skały (osadowe i magmowe — gł. granitoidy) paleozoiczne, triasowe, jurajskie i dolnokredowe; bardzo silne trzęsienia ziemi. Orograficznie dzieli się na 2 części; w P. Wschodnim płaskie dna rozległych dolin i kotlin leżą na wys. 3700–4200 m; ponad nimi wznoszą się góry o wysokość do 6233 m; P. Zachodni jest silnie pocięty głębokimi i wąskimi dolinami; stoki gór pokrywają rumowiska skalne. Klimat umiarkowany, w P. Wschodnim kontynent., bardzo suchy i surowy (opady do 60–120 mm, w zimie częste spadki temp. poniżej –40°C), w P. Zachodnim — bardziej wilgotny i łagodny (opady 200–800 mm); bardzo duże dobowe i roczne amplitudy temperatury (zwłaszcza w części wschodniej). Rzeki P. należą gł. do dorzecza Amu-darii (Pamir, Gunt, Bartang); największe jez. — Karokul; linia wiecznego śniegu na wys. 4400 m na zachodzie, 5200 m na wschodzie; ok. 7 tys. lodowców (największy Fedczenki), o łącznej pow. ponad 7,5 tys. km2. We wschodniej części P. panuje wysokogórska roślinność pustynna, tylko na dnach dolin spotyka się łąki (sazy); w zachodniej części P. do wys. 2500 m występują pustynie i półpustynie piołunowe (nad rzekami lasy i zarośla topolowo-wierzbowe lub brzozowe); do 3600 m rozciągają się stepy górskie, złożone gł. z kolczastych krzewinek poduszkowych (traganki, akantolimony), do 4500 łąki wysokogórskie, a ponad nimi bardzo skąpa roślinność piętra niwalnego. Przez przełęcz Okbajtal (4655 m) przechodzi droga samochodowa Osz–Chorog; region alpinizmu.
