Pafos, tur. Baf,
m. na zachodnim wybrzeżu Cypru, nad M. Śródziemnym, u podnóża gór Troodos;
Pafos
Encyklopedia PWN
— 33 tys. mieszk. (2011), w tym ponad 5 tys. uchodźców z tur. części Cypru (po 1974); ośrodek administracyjny dystryktu Pafos. Przemysł odzieżowy, obuwniczy, spoż.; port handl. i rybacki, lotnisko międzynar.; ośr. turyst., kąpielisko. W starożytności 2 miasta: 1) Stare Pafos (gr. Palaipaphos; ob. wieś Kuklia), zał. wg legendy przez króla Cypru, Kinyrasa; słynne gł. z kultu Afrodyty, która tutaj miała się wynurzyć z fal mor., czczonej pod postacią kam. stożka; zniszczone trzęsieniami ziemi (gł. 19–18 r. p.n.e. i 76–77 r. n.e.). Wykopaliska (od 1888 ang., od 1967 szwajc.-niem.) odsłoniły m.in. resztki fortyfikacji, zespołu sakralnego Afrodyty (XII w. p.n.e., rozbudowa I–III w. n.e.), nawiedzanego corocznie przez uroczyste procesje z Nowego Pafos, i bogato wyposażone groby (od XVI w. p.n.e.). 2) Nowe Pafos (gr. Néa Páphos; ob. Kato Pafos), miasto z portem dla pielgrzymujących do sanktuarium Afrodyty w Starym Pafos (droga procesyjna ok. 11 km), zał. w końcu IV w. p.n.e.; stol. wyspy pod panowaniem Ptolemeuszów (od 294 p.n.e.) i Rzymu (od 58 r. p.n.e.); zachowane m.in. relikty murów obronnych i bram, kilka kutych w skale sanktuariów, ruiny gr. teatru (III w. p.n.e.), wczesnochrześc. bazyliki (IV–V w.) i warownego zamku (VII w.); za miastem — nekropola ze skalnymi grobami komorowymi i tzw. grobami król. na planie domu gr. z perystylem (III–II w. p.n.e.). Wykopaliska cypryjskie (od 1962) — odsłoniły m.in. rzymską willę zw. Domem Dionizosa (III w.) oraz pol. (od 1965) — rozległy pałac (rzymskiego namiestnika?, III w.) z perystylem, wspaniale zdobiony wielobarwnymi mozaikami.
