Osetia Północna
 
Encyklopedia PWN
Osetia Północna, ros. Siewiernaja Osietija, Republika Osetii Północnej-Alania, osetyjskie Cægat Iryston, ros. Riespublika Siewiernaja Osietija-Ałanija, osetyjskie Respublikæ Cægat Iryston-Alani,
republika na południu eur. części Federacji Ros., na Kaukazie Północnym, w dorzeczu górnego Tereku;
pow. 8,0 tys. km2. — 713 tys. mieszk. (2010), gł. Osetyjczycy, także Rosjanie, Ingusze, Ormianie, Gruzini; stol. Władykaukaz. Powierzchnia górzysta (maks. wys. w części południowej — ponad 4500 m), w północnej części równinna; klimat przejściowy między podzwrotnikowym a umiarkowanym ciepłym, w wysokich partiach Kaukazu górski; roczna suma opadów 400–900 mm; gł. rz.: Terek i jego dopływy — Uruch, Ardon, Sunża; liczne źródła miner.; w górach (do 2200 m) lasy, gł. bukowe i sosnowe. Rozwinięte hutnictwo cynku i ołowiu, przemysł maszyn., elektrotechniczny, materiałów budowlanych, metal., spoż.; kaskada elektrowni wodnych na rz. Terek; w równinnej części uprawa pszenicy, kukurydzy, słonecznika, winorośli i warzyw, sadownictwo; hodowla bydła, trzody chlewnej, owiec, kóz. W O.P. bierze początek Gruzińska Droga Wojenna.
Historia. Terytorium obecnej O.P. zasiedlone od paleolitu; w VII w. p.n.e. zajęte przez Scytów, a od IV w. przez Sarmatów, z których na przełomie ery wydzielili się Alanowie (przodkowie Osetyjczyków); w IX–X w. n.e. utworzyli państwo; utrzymywali handl.-polit. stosunki m.in. z Bizancjum i Gruzją, z których od VII w. przenikało do nich chrześcijaństwo — od X w. religia państw.; w czasie najazdu Mongołów 1222–39 część Osetyjczyków przeniosła się na południu stoki Kaukazu i w XVI w. dostała się pod władzę Kabardii i zwierzchnictwo Gruzji; niebezpieczeństwo ze strony chanatu krymskiego spowodowało, że Osetia 1651 przyjęła protektorat ros.; po walkach z Turcją do Rosji zostały wcielone ziemie całej Osetii; po wybudowaniu 1799 Gruz. Drogi Wojennej (linia umocnień granicznych) grupa Osetyjczyków osiedliła się na Równinie Władykaukaskiej (wysoka kultura roln.); 1861 O.P. jako Osetyjski Okręg Wojsk. weszła w skład Obwodu Tereckiego (ze stol. we Władykaukazie). Po rewolucji październikowej od 1919 zajęta przez wojska białogwardyjskie A. Denikina; po zdobyciu przez Armię Czerwoną od I 1921 — Okręg Władykaukaski (Osetyjski) w Górskiej ASRR; 1924 jako Północnoosetyjski Obwód Autonomiczny włączona do Ros. FSRR; od 1936 Północnoosetyjska ASRR Ros. FSRR; podczas II wojny światowej terytorium zaciętych walk niem.-sowieckich, 1942–43 pod okupacją niem.; 1944 Ingusze (także mieszkający we Władykaukazie) pod zarzutem kolaboracji z Niemcami na rozkaz Stalina zesłani na Syberię i do Azji Środkowej (gł. Kazachstan); po rehabilitacji i powrocie (wraz z Czeczenami) 1957 na Kaukaz — osiedleni gł. w Czeczeno-Inguskiej ASRR; po utworzeniu (III–VI 1992) Rep. Inguskiej od X 1992 spór i konflikt zbrojny osetyjsko-inguski o okręg prigorodzki (przedmieście) Władykaukazu i terytorium graniczne O.P. i Inguszetii; 1–3 IX 2004 atak terrorystyczny na szkołę w Besłanie, w wyniku którego zginęło prawie 400 osób (w wiekszości dzieci), a ponad 700 zostało rannych.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia