Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
 
Encyklopedia PWN
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), ang. Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE),
międzynarodowa, paneuropejska organizacja ds. bezpieczeństwa i współpracy, będąca kontynuatorką Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE);
główna siedziba w Wiedniu. Od lat 70. do 1990 KBWE funkcjonowała jako cykl konferencji, seminariów i spotkań; w podpisanym podczas spotkania na szczycie KBWE w Helsinkach 1975 Akcie końcowym określono m.in. 10 zasad, którymi miały kierować się państwa we wzajemnych stosunkach; przyjmowane standardy dotyczące praw człowieka i swobód obywatelskich ułatwiły następnie przemiany demokratyczne w Europie Środkowej i Wschodniej; 1990 podczas szczytu paryskiego KBWE powołano jej pierwsze stałe instytucje (Sekretariat, Centrum Zapobiegania Konfliktom, Biuro Praw Człowieka), a uchwalona wówczas Karta paryska dla Nowej Europy określiła nowe zadania dla KBWE w warunkach postzimnowojennych; 1991–92 KBWE zaczęła zajmować się konfliktami wynikającymi z rozpadu Jugosławii i ZSRR; na mocy decyzji szczytu odbytego 1992 w Helsinkach wyposażono KBWE w instrumenty działań antykryzysowych, tworząc m.in. Urząd Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych; biorąc pod uwagę zaistniałe zmiany instytucjonalne oraz starając się nadać organizacji nowy impuls polityczny, podczas spotkania na szczycie państw członkowskich XII 1994 w Budapeszcie zmieniono nazwę KBWE na OBWE. Działalność OBWE odzwierciedla koncepcję szerokiego pojmowania spraw bezpieczeństwa, obejmującą: prawa człowieka, działalność instytucji demokratycznych, dyplomację prewencyjną, kontrolę zbrojeń oraz bezpieczeństwo ekonomicznego i ochronę środowiska. Organizacja zajmuje się ustanawianiem norm regulujących stosunki między państwami i między państwem a jego obywatelami oraz nadzorem wykonywania tych norm; prowadzi dialog i negocjacje w sprawach bezpieczeństwa europejskiego; podejmuje działania na rzecz zapobiegania konfliktom, ostrzegania przed nimi oraz rozwiązywania zaistniałych kryzysów; prowadzi rozmowy nad doskonaleniem wojskowych środków budowy zaufania i bezpieczeństwa międzynarodowego. W 2009 członkami OBWE było 56 państw: wszystkie państwa europejskie, państwa powstałe w wyniku rozpadu ZSRR (w tym zakaukaskie i środkowoazjatyckie) oraz Stany Zjednoczone i Kanada; 1992–2002 Jugosławia była zawieszona w prawach członkowskich.
Organem OBWE odpowiedzialnym za prowadzenie bieżącego dialogu politycznego oraz podejmowanie decyzji jest Stała Rada, która spotyka się w Wiedniu raz na tydzień z udziałem przedstawicieli wszystkich państw uczestniczących w OBWE. Również w Wiedniu na cotygodniowych posiedzeniach obraduje Forum Współpracy ds. Bezpieczeństwa, zajmujące się problematyką wojskowych środków budowy zaufania. Ministrowie spraw zagranicznych państw OBWE spotykają się raz do roku w wybranej stolicy europejskich na sesji Rady Ministerialnej. Raz na dwa lata jest zwoływane spotkanie na szczycie, tj. z udziałem szefów państw lub rządów. Na kilkudniowych dorocznych sesjach obraduje Zgromadzenie Parlamentarne OBWE (składające się z delegatów parlamentów państw członkowskich); jego sekretariat mieści się w Kopenhadze. Odpowiedzialność za realizację zadań organizacji spoczywa w rękach urzędującego przewodniczącego OBWE — funkcję tę pełnią rotacyjnie, przez okres roku kalendarzowego, ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich (1998 minister spraw zagranicznych Polski, B. Geremek); urzędującego przewodniczącego wspiera sekretarz generalny, wybierany na 3-letnią kadencję, który sprawuje nadzór administracyjny nad instytucjami organizacji i kieruje pracą Sekretariatu OBWE w Wiedniu. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, z siedzibą w Warszawie, zajmuje się nadzorem wyborów w państwach OBWE, działa na rzecz tworzenia instytucji społeczeństwa obywatelskiego i wspiera demokratyczny porządek prawny. Celem działalności Urzędu Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych (w Hadze) jest zapobieganie napięciom i kryzysom z udziałem mniejszości narodowych. W 1997 powołano Urząd Przedstawiciela ds. Wolności Mediów (w Wiedniu). Na mocy konwencji wynegocjowanej w ramach OBWE utworzono Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu (w Genewie). Od 1995, zgodnie z porozumieniem z Dayton, OBWE nadzorowała wybory i pośredniczyła w negocjacjach w sprawie budowy zaufania i bezpieczeństwa oraz kontroli uzbrojenia w Bośni i Hercegowinie, a także monitoruje przestrzeganie praw człowieka w tym kraju. W 1998 wzięła na siebie odpowiedzialność za rozmieszczenie misji weryfikacyjnej w Kosowie. W 2008 misje OBWE znajdują się w Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Gruzji, Kosowie, Mołdawii, Serbii; wykonują różne zadania związane z dyplomacją prewencyjną, stabilizacją wewnętrzną i rozwiązywaniem konfliktów.
Bibliografia
J.M. Nowak W poszukiwaniu wszechstronnego bezpieczeństwa europejskiego. Polska a OBWE, «Studia i Materiały PISM»1997 nr 6;
P. Świtalski OBWE w systemie bezpieczeństwa europejskiego. Szanse i zagrożenia, Warszawa 1997.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia