obozy jenieckie żołnierzy polskich

obozy jenieckie żołnierzy polskich w okresie II wojny światowej,

obozy żołnierzy WP, PSZ wziętych do niewoli w czasie kampanii wrześniowej 1939, kampanii francusko-niemieckiej 1940 i na innych frontach, pilotów samolotów zestrzelonych podczas nalotów lotniczych na III Rzeszę i kraje okupowane, żołnierzy AK z akcji „Burza” i z powstania warszawskiego 1944.

W IX 1939 do niewoli niem. dostało się ok. 420 tys. żołnierzy WP; obozy (dla oficerów — oflagi, dla szeregowców i podoficerów — stalagi) mieściły się m.in. w Drzewicach (Alt Drewitz), Choszcznie (Arnswalde), Dobiegniewie (Woldenberg), Fallingbostel, Żaganiu (Sagan), Königstein, Łambinowicach (Lamsdorf), Murnau, Neubrandenburgu, Olsztynku (Hohenstein), Sandbostel; większość jeńców (ok. 300 tys., bez oficerów) została zmuszona do niewolniczej pracy; I 1942 w obozach przebywało ok. 50 tys. żołnierzy, w tym ok. 19 tys. oficerów (łącznie z żołnierzami przekazanymi Niemcom przez Rumunię); XII 1944 liczba jeńców wzrosła do ok. 70 tys. (w tym 17 tys. powstańców warsz., kilka tys. żołnierzy dotychczas internowanych na Węgrzech).

Armia Czerwona wzięła do niewoli ponad 230 tys. żołnierzy WP (ponad 8 tys. oficerów); ok. 10 tys. jeńców zbiegło z niewoli, ponad 42 tys. (mieszkańców zachodniej części Polski) przekazano Niemcom, ok. 42,5 tys. zwolniono (część ponownie uwięziono); XI 1939 w niewoli sowieckiej przebywało ok. 170 tys. żołnierzy, umieszczonych w 139 obozach (w tym 90 na okupowanym obszarze RP, m.in. w Frydrychówce, Husiatyniu, Monastyrzyskach, Nitowie, Nowogrodzie Wołyńskim) i wykorzystywanych do pracy przy budowie dróg, obiektów wojsk.; III–IV 1940 zamordowano oficerów WP i in. więźniów obozów m.in. w Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku (łącznie kilkanaście tys. osób). W VIII 1940, po włączeniu Litwy i Łotwy do ZSRR, żołnierze internowani IX 1939 w tych krajach zostali przewiezieni do obozu w Ostaszkowie; 1940–41 jeńców stopniowo przewożono w głąb ZSRR, do łagrów, ostateczną ewakuację przeprowadzono po rozpoczęciu się VI 1941 wojny niem.-sowieckiej na mocy układu zawartego między rządami RP i ZSRR (VII 1941) zwolniono ok. 20 tys. jeńców, którzy wstąpili do Armii Pol. gen. W. Andersa; los pozostałych 100 tys. jeńców jest nie znany. W 1944–45 kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy AK uwięziono i wywieziono do łagrów (gł. z terenów wcielonych do ZSRR) lub internowano w obozach m.in. w Diagilewie i Ostaszkowie, część aresztowanych żołnierzy przymusowo wcielono do WP; 1947 część internowanych i uwięzionych powróciła do kraju, spośród pozostałych, zwalnianych z łagrów od 1953, niewielu uzyskało zgodę władz ZSRR na przyjazd do Polski.