Nysa

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Nysa,

m. powiatowe w województwie opolskim, w Dolinie Nysy Kłodzkiej, nad Nysą Kłodzką, w pobliżu Jez. Nyskiego.

Ludność miasta: ogółem — 43,8 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 566,0 os/km² (2019)

Powierzchnia: 28 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 17°20′E, szerokość geograficzna: 50°28′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1223

Oficjalne strony WWW: www.um.nysa.pl

dobrze rozwinięty przemysł elektromaszynowy i spoż.; ponadto garbarnia, fabryka pomocy nauk., wytwórnia materiałów budowlanych, zakłady zielarskie; węzeł kol.; Wydział Teol. Uniw. Opolskiego, Wyższe Seminarium Duchowne Śląska Opolskiego i Wyższe Seminarium Misyjne Księży Werbistów; ośr. turyst.; Muzeum Ziemi Nyskiej. W pobliżu N. Jezioro Nyskie.

Historia.

Prastara osada słow.; od 1201 posiadłość biskupów wrocł.; miasto lokowane 1223; ważny ośrodek handl. na szlaku z Pragi do Wrocławia; od 2. poł. XIII w. stol. biskupiego księstwa nyskiego, dzieliła losy polit. Śląska; rozwój handlu i rzemiosła (sukiennictwo i płóciennictwo); od XIV w. ośr. życia kult. na Śląsku (od 1521 drukarnia, m.in. pol. książki, od 1624 kolegium jezuickie); zniszczona podczas wojny trzydziestoletniej (1618–48); ponowny rozwój w XVIII w.; od 1741 w państwie pruskim (zgermanizowana nazwa Neisse), zamieniona w twierdzę, co zahamowało rozwój miasta; 1810 sekularyzacja dóbr biskupich; 1877 częściowa likwidacja umocnień umożliwiła powstanie przemysłu, m.in. metal. i spoż.; od 1847 połączenie kol. z Brzegiem i Wrocławiem, 1887 z Opolem. Podczas II wojny światowej podobóz obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, liczne oddziały robocze jeńców wojennych różnych narodowości obozu w Łambinowicach, 3 obozy pracy przymusowej; w końcowej fazie wojny jeden z gł. punktów oporu Niemców na Dolnym Śląsku, 1945 zamieniona w twierdzę, zniszczona w ponad 50%; od 1945 w granicach Polski, odbudowana.

Zabytki.

Późnogot. kolegiata Św. Jakuba (1424–30) z kaplicami (XV–XVIII w.) i dzwonnicą (1474–1516) oraz bogatym zespołem nagrobków (XV–XVIII w.); ponadto kościoły: got. Św. Barbary (XIV–XV w., przebudowany po 1732), Św. Krzyża (1633–39), barok. Bożogrobców (1720–27, M. Klein), Jezuitów (1688–92, J.B. Quadro) z budynkiem kolegium (1669–73) i gimnazjum (1722–25, K. Tausch i Klein); barok. pałac biskupi (1608–24, pocz. XVIII w.); fragmenty murów miejskich (ok. 1350, 2. poł. XVI w.) z wieżami bramnymi Ziębicką i Wrocławską, nowożytne obwarowania bastionowe (XVII–XVIII w.); dom wagi miejskiej (1604, rekonstruowany 1947–48); kamienice (XVI–XIX w.).

Nysa, kościół Św. Jakuba