Nowy Jork
 
Encyklopedia PWN
Nowy Jork, New York Wymowa,
stan w północno-wschodniej części USA, między Wielkimi Jeziorami (Erie i Ontario) a O. Atlantyckim, na północy graniczy z Kanadą;
pow. 127,2 tys. km2; 19,5 mln mieszk. (2018), w tym 18% Murzynów i 15% Latynosów (gł. Portorykanie); powierzchnia 127,2 tys. km2; stol. Albany, gł. m. — Nowy Jork (zespół miejski skupia ok. 40% ludności stanu), inne większe m.: Buffalo, Rochester, Syracuse. Większość powierzchni wyżynna i górzysta (góry Catskill i Adirondack należące do systemu Appalachów); nad O. Atlantyckim, rz. Hudson i jez. Ontario — niziny. Klimat umiarkowany ciepły, na południowym wschodzie morski; średnia temp. w styczniu od –7, –9°C na północy do –3°C na zachodzie i 0°C na południu, w lipcu 21–23°C; roczna suma opadów od ok. 800 mm na północy do ok. 1000 mm na południu; gł. rz. — Hudson, liczne jeziora polodowcowe (największe: Oneida, Seneca, Cayuga); w górach lasy mieszane i iglaste. Najsilniej rozwinięty gospodarczo stan USA, zajmuje 1. miejsce pod względem wartości produkcji przem.; liczne elektrownie wodne i jądr.; przemysł (gł. odzieżowy, poligraficzny, farm., maszyn., elektrotechniczne i elektroniczny, środków transportu) skupiony w zespole miejskim Nowego Jorku i wzdłuż rz. Hudson (gł. zespół miejski Albany–Schenectady–Troy) oraz nad jez. Ontario i Erie; dużą rolę w gospodarce odgrywają usługi; rolnictwo jest nastawione gł. na sadownictwo i warzywnictwo oraz hodowlę bydła typu mlecznego i drobiu; rybołówstwo. W komunikacji, obok linii kol. i dróg samochodowych, wielkie znaczenie ma żegluga śródlądowa (New York State Barge Canal); rozwinięta turystyka (Nowy Jork, wodospad Niagara).
Historia. Obszar zamieszkany przez Irokezów, od pocz. XVII w. badany i kolonizowany przez Holendrów (1624 zał. Albany, 1625 Nowy Amsterdam, ob. miasto Nowy Jork), należał do ich kolonii Nowe Niderlandy, 1664 zdobytej przez Anglików; utworzona przez nich kolonia Nowy Jork obejmowała początkowo także obszar New Jersey i Pensylwanii (wydzielonych jako odrębne kolonie przed końcem XVII w.); w 2. poł. XVIII w. Nowy Jork uczestniczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjedn. (1775–83), objęty działaniami wojennymi (m.in. 1777 bitwa pod Saratogą, oblężenie miasta Nowy Jork); 1788 ratyfikował konstytucję Stanów Zjedn. i wszedł do Unii jako stan założycielski; objęty walkami podczas wojny 1812; od 1. poł. XIX w. intensywny rozwój gospodarczy i napływ imigrantów eur.; 1810–1970 najludniejszy stan USA; odgrywa ważną rolę w życiu polit. państwa (w karierze polit. urząd gubernatora Nowego Jorku bywa etapem na drodze do prezydentury).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia