Nowa Południowa Walia

Nowa Południowa Walia, New South Wales,

stan w południowo-wschodniej części Australii, nad O. Spokojnym;

pow. 800,6 tys. km²; 6,9 mln mieszk. (2011) — ok. 1/3 ludności kraju, przeważnie pochodzenia eur., 121 tys. Aborygenów; stol. Sydney, inne gł. m.: Newcastle, Wollongong, Broken Hill, Wagga Wagga; ludność miejska ok. 86%, z tego prawie 2/3 mieszka na obszarze metropolitalnym Sydney. Linia brzegowa dł. 1900 km; wybrzeże przeważnie piaszczyste lagunowe, wzdłuż zat. Port Jackson riasowe, miejscami wysoki klif; 2/3 pow. stanu zajmuje aluwialna równina w dorzeczu Murray–Darling; we wschodniej części wznoszą się najwyższe pasma Wielkich Gór Wododziałowych: Alpy Austral. z G. Kościuszki (2228 m), G. Błękitne, Liverpool i New England, opadające stromo ku wąskiej nizinie nadbrzeżnej; gł. rz. Murray (graniczna ze stanem Wiktoria) z dopływami Murrumbidgee i Darling oraz Hawkesbury i Hunter uchodzące do oceanu. Klimat zwrotnikowy, na wschodzie dość wilgotny (roczne opady 1000–2000 mm), w zachodniej części — suchy (roczne opady poniżej 180 mm na północnym zachodzie). Lasy sawannowe z eukaliptusami i akacjami, na północnym zachodzie suche zarośla (scrub); na wybrzeżu i wschodnich stokach gór wiecznie zielone lasy; powyżej 2000 m łąki górskie; tereny chronione stanowią 4,2% pow. stanu, największy Park Nar. Kościuszki (646,9 tys. ha); jeziora Willandra Billabong i lasy na północnym wybrzeżu oraz wyspa Lord Howe wpisane na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.

N.P.W. jest najlepiej gospodarczo rozwiniętym stanem Australii (dostarcza 1/3 krajowej produkcji przem.). Wydobycie węgla kam. (133 mln t — 2000), rud ołowiu i cynku (Broken Hill), miedzi i cyny, ponadto srebra, szafirów i złota; z piasków miner. na wybrzeżu wydobywa się rutyl i cyrkon. Zainstalowana moc elektrowni wynosi 12 695 MW (2000), 6 dużych elektrowni cieplnych (Bayswater i Eraring po 2640 MW), elektrownie wodne w G. Śnieżnych; gł. gałęzie przemysłu: spoż., metal. i maszyn., chem. (zwłaszcza petrochemicznego), papierniczy, poligraficzny, drzewny, środków transportu, lekki, hutnictwo żelaza i aluminium; większość zakładów przem. skupia się na obszarze Sydney. Rozwinięta hodowla owiec (42 mln sztuk — 2000), bydła (6,2 mln), trzody chlewnej i drobiu; grunty orne i sady zajmują 5% pow. stanu; gł. region roln. (sztucznie nawadniany) Riverina; ok. 1/2 areału znajduje się pod uprawą pszenicy (zbiory 8,6 mln t — 2000); ponadto uprawia się owies, kukurydzę, ryż, lucernę, ziemniaki; z roślin przem. najważniejsze są bawełna i słonecznik oraz trzcina cukrowa; w dolinach Murray, Murrumbidgee i Hunter winnice i sady; połowy tuńczyka. Długość linii kol. 13,5 tys. km (1995), dróg kołowych 181 tys. km (1998), w tym o ulepszonej nawierzchni 49,3%; ważną rolę w transporcie odgrywa komunikacja lotn.; Sydney jest największym portem lotn. Australii, przewozy 7,4 mln pasażerów na liniach międzynar. i 15 mln na krajowych; łączny przeładunek w portach 84,6 mln t (1989/90), w tym wywóz 53,5 mln t; największe porty mor.: Sydney (z Botany Bay), Port Kembla i Newcastle. W 1994–95 N.P.W. odwiedziło 3 mln turystów zagr. i 9 mln krajowych. Eksport węgla, koksu i brykietów, wełny, aluminium; import komputerów, samochodów, aparatury elektrycznej.

Historia.

Wybrzeże odkryte 1770 przez J. Cooka, który wprowadził nazwę Nowa Południowa Walia; od 1788 bryt. kolonia karna (przywóz więźniów do 1840); 1803–25 obejmowała także Tasmanię, do 1851 — Wiktorię, do 1859 — Queensland; w 1. poł. XIX w. gwałtowny napływ wolnych osadników związany z rozwojem rolnictwa, hodowli owiec i produkcji wełny; od 1855 samorząd; w 2. poł. XIX w. odkrycie i eksploatacja złóż złota, miedzi, srebra, cynku, ołowiu i węgla, dalszy napływ imigrantów; od 1901 stan Australii; w XX w. szybka industrializacja.

Nowa Południowa Walia, Park Narodowy Góry Kościuszki (Australia)

Sydney, gmach opery

Trzy Siostry w G. Błękitnych (Australia)