Normandia
 
Encyklopedia PWN
Normandia, Normandie,
region administracyjny i kraina historyczna w północnej Francji, nad cieśn. La Manche, między zat. Saint-Malo na zachodzie i ujściem rz. Bresle na wschodzie;
powierzchnia nizinna, w części zachodniej pagórkowata — Wzgórza Normandzkie (wychodnie granitów, łupków i piaskowców Masywu Armorykańskiego) o wysokość do 417 m, na wschodzie równinna (zbud. z wapieni, glin i iłów), przecięta szeroką doliną Sekwany; wybrzeża piaszczyste (zwłaszcza zachodnia część płw. Cotentin) i klifowe (gł. na wschód od ujścia Sekwany); klimat umiarkowany, ciepły, morski. Część wschodnia N. (Normandia, Górna) lepiej rozwinięta gospodarczo od części zachodniej (Normandia, Dolna).
Historia. W starożytności zamieszkana przez ludność celtycka, wraz z całą Galią uległa romanizacji i od IV w. chrystianizacji. W VI w., po podboju przez Franków, stanowiła część Neustrii; za Karolingów teren napadów piratów normańskich; 911 wódz Normanów Rollon otrzymał zdobyty przez siebie teren (odtąd zw. N.) jako lenno z rąk Karola III Prostego. Książęta N. pozostali wasalami Korony fr. i X–XI w. wraz ze swymi drużynami ulegli całkowitej romanizacji; kontynuując swą ekspansję Normanowie opanowali m.in. południowe Włochy i Sycylię; 1066 książę Normandii Wilhelm II Bastard (Wilhelm I Zdobywca) podbił Anglię; rycerstwo N. brało też aktywny udział w krucjatach. W XII w. N. wraz z Koroną ang. przeszła w ręce Plantagenetów; 1202 Filip II August ogłosił konfiskatę N. na rzecz Korony fr. (co Anglia uznała dopiero w traktacie paryskim 1259). Do XIV w. N. wydzielano jako apanaż młodszym członkom dynastii. Podczas wojny stuletniej gł. teren działań wojennych: 1346 najechana przez Edwarda III, 1419 opanowana przez Anglików; odzyskana 1450 dla Francji, do końca XVI w. zachowała swe lokalne instytucje polit. (stany prowincjonalne); po upadku Frondy została podporządkowana centralnej administracji fr.; kres istnieniu N. jako odrębnej prowincji położyło 1791 zniesienie hist. podziału adm. Francji.
Operacja normandzka. Strategiczna operacja desantowa mor.-powietrzna wojsk aliantów zachodnich, trwająca od 6 VI do końca VIII 1944; zapoczątkowała inwazję i utworzenie drugiego frontu przeciwko Niemcom w Europie Zachodniej; największa tego rodzaju operacja podczas II wojny światowej; nacz. dowództwo wojsk alianckich objął gen. D.D. Eisenhower, siłami lądowymi dowodził gen. B.L. Montgomery, siłami lotn. (ok. 11 tys. samolotów bojowych i 2 tys. transport.) — marsz. T. Leigh-Mallory, siłami mor. (ok. 5 tys. okrętów wojennych i 4 tys. transportowców) — admirał B. Ramsay. Siły niem. pod nacz. dowództwem feldmarsz. G. Runstedta obejmowały Grupę Armii „B”, broniącą wału atlantyckiego (dow. feldmarsz. E. Rommel) oraz Grupę Armii „G” (dow. gen. J. Blaskowitz). Po wylądowaniu, na odcinku Saint-Martin-de-Varreville–ujście rz. Orne oraz po walkach na płw. Cotentin i w rejonie Caen w końcu lipca alianckie siły zbrojne przełamały obronę niem. i rozpoczęły natarcie w kierunku Sekwany i Loary; końcową fazą tej operacji była bitwa pod Falaise. W działaniach wojennych w N. wzięły udział jednostki pol. (1. Dywizja Pancerna, pol. dywizjony RAF, 5 okrętów wojennych i 8 statków handl.).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Mont-Saint-Michel, klasztor Benedyktynów (Francja)fot. A. Guranowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
II wojna światowa, desant aliantów w Normandiifot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia