Nolde Emil
 
Encyklopedia PWN
Nolde Emil Wymowa, właśc. E. Hansen, ur. 7 VIII 1867, Nolde k. Tondern, zm. 13 IV 1965, Seebüll (obecnie część Neukirchen),
niemiecki malarz i grafik, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli ekspresjonizmu.
Kalendarium
Urodził się 7 VIII 1867 w Nolde koło Tondern (Schleswig). Nie odbył systematycznych studiów artystycznych — początkowo uczył się snycerki we Flensburgu, a następnie pracował jako projektant mebli w fabrykach w Monachium, Karlsruhe i Berlinie; zanim trafił na krótko do pracowni A. Hölzela w Dachau (1899) i Académie Julian w Paryżu (1900), pracował jako nauczyciel w szkołach przemysłu artystycznego w Karlsruhe i Sankt Gallen. W 1906–07 był członkiem grupy Die Brücke; wiele podróżował, m.in. 1913 brał udział w wyprawie przez Rosję i Chiny do Nowej Gwinei. W 1931 został powołany na członka Pruskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Był silnie związany z terenami pogranicza niemiecko-duńskiego.
Indywidualista wśród ekspresjonistów
We wczesnych pracach Noldego były widoczne inspiracje realizmem W. Leibla, symbolizmem A. Böcklina oraz reminiscencje impresjonizmu M. Liebermanna. Od 1900 fascynował się sztuką tzw. ludów prymitywnych. Już przed przystąpieniem do ekspresjonistycznego ugrupowania Die Brücke stosował nasyconą gamę kolorystyczną i uproszczenia kompozycyjne. Choć — podobnie jak inni członkowie grupy (w której pozostawał tylko przez rok) — odwoływał się do współczenej tematyki miejskiej (np. W kawiarni 1911 — Museum Folkwang, Essen), najbardziej charakterystycznym motywem jego twórczości jest zainteresowanie wątkami religijnymi. Liczne dzieła o takich treściach powstały po 1909 — ich wizjonerski charakter zawierał się jedynie w ekspresyjnej deformacji realnych kształtów, ostrej kolorystyce oraz radykalnej prostocie wyrazu, graniczącej niekiedy z groteską (Zesłanie Ducha Świętego 1909 — Staatliche Museen, Berlin; Taniec przed złotym cielcem 1910 — Staatsgalerie moderner Kunst, Monachium; poliptyk Żywot Jezusa 1911 — Fundacja Ada und Emil Nolde, Seebüll; tryptyk Maria Egipcjanka 1912 — Museum Folkwang, Essen). Liczne kontrowersje i protesty ze strony władz kościelnych, jakie wzbudziły te obrazy, spowodowały, że 1913 Emil Nolde wycofał się na pewien czas z aktywnego życia artystycznego. W późniejszych dziełach Noldego, w krajobrazach, portretach (Brat i siostra 1918), studiach kwiatów i in. scenach (Źrebaki 1916 — Museum am Ostwall, Dortmund) znalazł odbicie charakterystyczny dla niego spontaniczny i mistyczny zarazem stosunek do natury. Nie mniej ważną dziedziną twórczości Noldego była grafika (drzeworyty i litografie).
Artysta wobec reżimu
Północnoniemieckie pochodzenie Noldego, widoczny w jego sztuce kult natury (np. cykl Morze jesienią 1910) oraz przynależność w początkach okresu III Rzeszy do partii narodowo-socjalistycznej sprawiały, że po 1933 próbowano uczynić z niego wzór malarza nordyckiego. Jego przedstawienia Żydów na obrazach religijnych próbowano interpretować jako karykaturalne. Wraz ze zmianą polityki kulturalnej nazistów Emil Nolde został zaliczony jednak, podobnie jak inni artyści awangardowi, do przedstawicieli sztuki zdegenerowanej (Entartete Kunst) — z niemieckich zbiorów publicznych skonfiskowano 1052 jego dzieła, a 1941 objęto go zakazem twórczości. Potajemnie malował wówczas akwarele, określane przez siebie jako Nie namalowane obrazy (po II wojnie światowej liczne z owych kompozycji powtórzył w technice olejnej). Wiele jego dzieł zostało zniszczonych przez nazistów, a berlińska pracownia zrujnowana 1944 w czasie nalotu. Nolde zmarł 13 IV 1965, w Seebüll (obecnie część Neukirchen).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Nolde Emil, Słoweńcy, 1911 — zbiory prywatne fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Nolde Emil, Maria Egipcjanka, 1912 — Kunsthalle Hamburgfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Nolde Emil, Wznoszące się chmury, 1927 — Karl-Ernst-Osthaus-Museum, Haga fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Nolde Emil, Akt, 1911 — Folkwang Museum, Essen fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia